اثبات حدیث غدیر

اثبات حدیث غدیر

در این بخش نکاتى را پیرامون اثبات حدیث غدیر بیان مى‏نماییم:

1. غدیر از دیدگاه قرآن‏

درباره واقعه غدیر و اهمیّت این روز، آیاتى از قرآن نازل شده است. پیش از خطبه غدیر این آیه نازل

شد:

«یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ»؛ «1»

اى پیامبر! آن چه از جانب پروردگارت بر تو نازل شده است، (به مردم) ابلاغ کن؛ و اگر چنین نکنى،

رسالت خدا را انجام نداده‏اى.

آن گاه که پیامبر خدا صلى اللَّه علیه وآله‏ خطبه را به پایان رساند، این آیه کریمه فرو فرستاده شد:

«الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإسْلامَ دیناً»؛ «2»

امروز دین شما را به حدّ کمال رسانده و نعمت را بر شما تمام کردم و آیین اسلام را برایتان برگزیدم

.

هنگامى که خطبه غدیر پایان یافت و مسأله بیعت با امیر مؤمنان على‏ علیه السلام‏ به طور جدّى

مطرح شد، عربى درخواست عذاب نمود و این آیه درباره او نازل شد:

«سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ»؛ «3»

درخواست کننده‏اى تقاضاى وقوع عذابى نمود.

خلاصه شأن نزول این آیه مبارکه چنین است:

پس از آن که واقعه غدیر پایان یافت، شخصى به نام «حارث بن نُعمان فهرى» نزد رسول خدا صلى

اللَّه علیه وآله‏ آمد و با حالى آشفته به حضرتش چنین خطاب کرد: ما را به نماز گزاردن امر نمودى

امتثال کردیم. دستور به پرداخت زکات فرمودى اطاعت کردیم و ... و اکنون‏ بازوى پسر عمویت را

گرفته و او را به عنوان ولىّ و سرپرست بر ما نصب نمودى! آیا این دستور از پیش خود توست یا از

خدا؟

پیامبر خدا صلى اللَّه علیه وآله‏ در پاسخ فرمود:

والّذی لا إله إلّاهو، هذا من اللَّه؛

به خدایى که جز او معبودى نیست سوگند! این فرمانى از جانب خداوند است.

حارث پشت کرد و به طرف مرکب خود حرکت کرد و مى‏گفت:

خدایا! اگر آن چه محمّد مى‏گوید حق است، بارانى از سنگ‏هاى آسمانى بر ما ببار و یا عذاب

دردناکى بر ما فرو فرست!

هنوز به مرکبش نرسیده بود که خداوند سنگى فرو فرستاد که بر فرقش خورد و از دامنش بیرون

گشت. در این هنگام خداوند این آیه را نازل فرمود:

«سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ* لِلْکافِرینَ لَیْسَ لَهُ دافِعٌ»؛ «4»

درخواست کننده‏اى تقاضاى وقوع عذابى کرد. این عذاب براى کافران است و هیچ کس نمى‏تواند

آن را دفع کند. «5» این آیه و آیاتى دیگر، درباره واقعه غدیر خمّ است و هر یک از این آیه‏ها بحث

مستقلّ و جداگانه‏اى را مى‏طلبد که به فرصتى بیش از این نیازمند است؛ از این رو پژوهندگان را به

منابع مربوط به این آیات ارجاع مى‏دهیم.

2. شمار راویان حدیث غدیر از صحابه‏

طبق تحقیقى که انجام یافته است، بیش از یک‏صد و بیست مرد و زن صحابى به نقل حدیث غدیر

پرداخته‏اند و محدثان اهل سنّت در کتاب‏هایشان با سلسله سندهاى خود حدیث غدیر را از این‏ها

نقل کرده‏اند که این روایت‏ها در کتاب‏هایى که به طور مستقل در زمینه حدیث غدیر نوشته شده

آمده‏اند.

در میان مورّخان و سیره‏نویسان، نسبت به شمار حاضران در روز غدیر و شنوندگان خطبه رسول

خدا صلى اللَّه علیه وآله‏ اختلاف نظر است که بنا بر برخى از اقوال، شمار حاضران در آن اجتماع،

یک‏صد و بیست هزار نفر بوده است و واضح است که با توجّه به این نقل، حدیث غدیر فقط از 11000

حاضران، به ما رسیده است.

3. راویان حدیث غدیر از تابعین‏

نکته دیگر این که تعداد راویان حدیث غدیر از تابعین، چند برابر صحابه است. البتّه این امرى روشن

است؛ زیرا افراد بسیارى از تابعین‏

این حدیث شریف را از یک صحابى شنیده‏اند و این حدیث را براى تعداد زیادى از شاگردان خود نقل

کرده‏اند. از این رو شمار علماى اهل تسنّن در قرون متمادى که در زمره راویان حدیث غدیر به شمار

مى‏آیند به صدها نفر مى‏رسد.

4. اسناد حدیث غدیر

حدیث غدیر با سندهاى بسیارى نقل شده و فراتر از حدّ تواتر است. از این رو سندهاى این حدیث

قابل شمارش نیست. سه شاهد بر این مطلب مى‏توان ارائه کرد:

نخست. کتاب‏هایى که درباره سندهاى حدیث غدیر تألیف شده به حدّى زیاد است که اگر بخواهیم

به نام آن‏ها اشاره کرده و نگارندگان آن‏ها را- از علماى بزرگ گذشته- معرفى کنیم، سخن به درازا

مى‏کشد و در این نوشتار نمى‏گنجد.

دوم. عدّه‏اى از نگارندگان بزرگ اهل تسنّن، با جمع‏آورى احادیث متواتر، کتاب‏هایى در این زمینه

تألیف کرده‏اند که «حدیث غدیر» نیز در بسیارى از آن تألیفات، به عنوان حدیثى متواتر ذکر شده

است. براى نمونه به ذکر چند مورد اکتفا مى‏شود:

1. جلال الدین عبدالرحمان سیوطى که یکى از بزرگ‏ترین‏

علماى اهل تسنن در قرن نهم و دهم و داراى تألیفات بسیارى است، چند کتاب جداگانه در احادیث

متواتر تألیف نموده و «حدیث غدیر» را در آن‏ها آورده است. «6» 2. مرتضى زبیدى، نویسنده کتاب

تاج العروس که از معتبرترین کتاب‏هاى لغوى است، یکى از تألیفاتش را به احادیث متواتر اختصاص

داده و «حدیث غدیر» را در آن ذکر کرده است. «7» 3. کتّانى نیز کتابى را در احادیث متواتره

نگاشته و «حدیث غدیر» را در آن آورده است. «8» 4. شیخ على متقى هندى، نگارنده کتاب کنز

العمّال، کتاب ویژه‏اى در احادیث متواتر نگاشته و «حدیث غدیر» را در آن آورده است.

5. ملّا على قارى هروى نیز کتابى در خصوص احادیث متواتر تألیف نموده است و «حدیث غدیر» را

در آن ذکر کرده است.

بنا بر این، «حدیث غدیر» در کتاب‏هایى که به احادیث متواتر اختصاص دارد موجود است.

سوم. عدّه زیادى از محدّثان و حافظان بزرگ اهل تسنن به تواتر حدیث غدیر تصریح نموده‏اند که براى

نمونه به ذکر نام سه نفر از آنان اکتفا مى‏شود:

1. شمس الدین ذهبى، با تعصّب شدیدى که به عقاید اهل تسنّن دارد مى‏گوید: حدیث غدیر متواتر

است و من یقین دارم که رسول خدا صلى اللَّه علیه وآله‏ این سخن را فرموده است. «9» 2. ابن

کثیر دمشقى نیز در کتاب البدایة و النّهایه به تواتر «حدیث غدیر» اعتراف مى‏کند. «10» 3. حافظ

کبیر شمس الدین جَزَرى نیز در کتاب اسنى المطالب فى مناقب علىّ بن ابى‏طالب‏ علیهما

السلام‏، به تواتر «حدیث غدیر» اعتراف مى‏نماید. «11» البته ما در این جا فقط به چهار نکته

اساسى اشاره کردیم که هر کدام از آن‏ها به تألیف جداگانه‏اى نیاز دارد و از حوصله این نوشتار

بیرون است.

______________________________

(1). سوره مائده: آیه 67.

(2). سوره مائده: آیه 3.

(3). سوره معارج: آیه 1.

(4). سوره معارج: آیات 1 و 2.

(5). تفسیر ثعلبى: 10/ 35، شواهد التنزیل: 2/ 381.

(6). ر. ک: نظم المتناثر من الحدیث المتواتر: 195، النصائح الکافیه: 92، نفحات الأزهار: 8/ 319.

(7). ر. ک: ملحقات احقاق الحق: 23/ 10.

(8). نظم المتناثر من الحدیث المتواتر: 194 حدیث 232.

(9). سیر اعلام النبلاء: 8/ 335.

(10). البدایة والنهایه: 5/ 213.

(11). أسنى المطالب فى مناقب على بن ابى طالب علیهما السلام: 3 و 4.