ادامه نغمات و مقامات رایج در قرائت قرآن

سبک های چهار گانه ی تلاوت قرآن کریم 

1. سبک بدیع مانند سبک استاد محمد رفعت ؛ 2. سبک تقلید مانند سبک تلاوت استاد ابراهیم شعشاعی ؛ 3. سبک تألیف - تقلید، مانند سبک تلاوت بیش تر قاریان عصر حاضر ؛ 4. سبک تلاوت تألیف بدیع مانند سبک استاد شحات محمد انور [تهرانی، 1374: 70].

تحریر و انواع آن در قرائت قرآن کریم 

یکی از عوامل زیبایی در قرائت قرآن کریم، استفاده از فن تحریر است. تحریر عبارت است از ایجاد گره صوتی در حنجره. به عبارت دیگر، زاده ی هوا و حنجره است.
تحریر از نظر کیفیت بر دو نوع است: الف ) تحریر کامل: به گره کامل صوتی گفته می شود که اگر این گره صوتی ناشی از حزن باشد، به آن « بکاء الصوت » و در غیر این صورت تحریر کامل گفته می شود.ب) شبه تحریر: به گروه ناقص صوتی شبه تحریر گفته می شود که در آن از لرزش اندام های صوتی به گونه ای کاملا ظریف برای افزایش کیفیت شبه تحریر استفاده می شود باید گفت، آن چه درقرائت قرآن استفاده می شود، شبه تحریر است که قاریان آن را تحریر می نامند [نرم افزار مائده].

جایگاه تحریر در کلمات قرآن کریم 

الف ) تحریری روی حروف: از بیست و هشت حرف زبان عربی، هفت حرف تحریرپذیرند، یعنی به شرط عدم خلل در صحت و درستی ادای این حروف، می توان از فن تحریر بهره جست. ترتیب تحریر پذیری این حروف از زیاد به کم چنین است: ن، م، ی، و، ع، ر. تحریر در حروفی به غیر از موارد یادشده، به خاطر ایجاد خلل در مخرج وصفات حروف کاملا غلط است.
ب) تحریر روی صداها و کشش ها: محل های اصلی تحریر در این گونه شامل: صداهای کشیده، مدها، کشش های خیشومی، اقلاب، ادغام و اخفاست. حرکات کوتاه، تحریر پذیر نیستند، زیرا هر نوع تحریر روی صداهای کوتاه، موجب کشش آن ها می شود که این عمل از نظر تجویدی غلط است [پیشین].

تأثیر گوش در تلاوت 

مقصود از گوش تمرکز آگاهانه در دریافت و تشخیص صوت است. برخی از قاریان، اصوات و تمایز بین آن ها را دقیق تر تشخیص می دهند. لذا علاوه بر لذتی که از شنیدن صداها می برند، با دقت و سرعت بیش تر در واکنش های صوتی خود دخالت می کنند. اگر شما قاری عزیز می خواهید گوش خوبی داشته باشید تا به وسیله ی آن بتوانید جزئیات و تنوعات صوت، حروف و مدات را بهتر تشخیص دهید، لازم است به سه نکته توجه کنید: 
1. تقلید محض از قاری منتخب: این کار به منزله ی اولین پله ی نردبان تلاوت است و اثر انکارناپذیری در ساختمان تلاوت خواهد داشت. از این جهت که دقت در انتخاب مرجع تلاوت، ما را به موفقیت های بیش تر می رساند، باید در انتخاب مرجع تلاوت، به این نکات توجه کرد: 
الف ) اگر کیفیت صدای شما گلویی و یا دهانی است، مرجع تلاوت شما نیز باید صدایش گلویی یا دهانی باشد؛ 
ب) مرجع تلاوت شما باید بیش ترین دقت را در اجرای اصول تناسب، ضرب و تکیه داشته باشد؛ 
ج) مرجع تلاوت به اصل تجوید در هنگام تلاوت مقید باشد؛ 
د) از همه ی طبقات صوتی در هنگام تلاوت استفاده کند؛ 
و) حس پیام رسانی درقالب توجه به معانی آیات، در تلاوت وی جاری و ساری باشد؛ 
ی ) در شما خلاقیت و خود اتکایی ایجاد کند. 
از بهترین مراجع تلاوت در میان قاریان معروف جهان می توان به استاد مصطفی اسماعیل، عبدالفتاح شعشاعی، کامل یوسف، عبدالباسط، محمدصدیق منشاوی، محمود علی البناء، شحات محمد انور، محمد عبدالعزیز حصان و محمد احمد شبیب اشاره کرد [پیشین].

2. گوش دادن به تلاوت خود:

گام اول: شما پس از ضبط و شنیدن صدای خود، برخلاف آن چه در مورد صدای خود تصور کرده اید، با صدایی شل، وارفته، ساختگی، فاقد احساس و انگیزه، صوتی مهمل، خفه و خیشومی و با کم ترین شباهت به صدای خود مواجه می شوید. علت چنین مواجهه ای این است که شما علاوه بر تأثیر تشدید جمجمه ای، صدای خود را به صورت ذهنی می شنوید. در نتیجه با چنین ویژگی هایی در صدای خود برخورد نمی کنید. استفاده از ضبط صوت این امکان را برای شما فراهم می آورد تا علاوه بر رفع ایرادات و اشتباهات احتمالی، صدای خود را آن چنان که به گوش دیگران می رسد و نه آن طور که خود می شنوید، بشنوید و در نهایت میان صدای مورد تصور خود و صدای ضبط شده سازش برقرار کنید.
گام دوم: شنیدن صدای خود در حین تلاوت است که اگر چنین فرصتی را برای خود مهیا نکنید، تلاوت شما سطحی، معمولی و فاقد تازگی خواهد بود. توجه به عواملی چون ضرب، تکیه در کلمه، تناسب، تحریر، تلفظ صحیح حروف و تمرکز آگاهانه و... دقت شما را افزایش می هد و از تنش عضلات گردن می کاهد. 
3. بهره مندی از استادان مجرب: در طول بررسی تلاوت خود لازم است قرائت خود را در محضر استادی مجرب عرضه کنید. زیرا لازم است گوش سومی که بدان اطمینان دارید، شیوه ی عملکرد شما را برایتان بازگو کند و با تذکرات سازنده ی خود، شما را از انحراف از مسیر رشد باز دارد [پیشین].

کشف صدای صحیح 

برای کشف صدای صحیح، باید در تلاوت خود به این نکات توجه کنیم:
1. آزاد و رها بودن عضلات مؤثر در کیفیت صوت.
2. تنفس شکمی از طریق بینی و ذخیره نکردن غیر متعارف هوا در شش ها.
3. وارد نکردن فشار بر حنجره به هنگام تولید صوت.
4. تبدیل هوا به صوت در هنگام بازدم ؛ یعنی صوت ما هنگام خواندن کلمات نفسی نباشد، به خصوص در ابتدای صوت. 
5. افزایش یا کاهش شدت صوت با توجه به معنی آیه.
6. به کارگیری تمامی طبقات صوتی به هنگام تلاوت.
7. ایجاد طنین مطلوب در صدا از طریق تشدید سینه ای و دهانی.
8. تلفظ صحیح حروف به تنهایی یا در قالب کلمات گوناگون.
9. رعایت ضرب به منظور تلفظ روان و دل نشین حروف.
10. توجه و تمرین کافی برای تسلط بر محل های تکیه در کلمات و رساندن پیام آیات از طریق تکیه در کلام.
11. رعایت دقیق تناسب در تلاوت.
12. توجه به معانی و مطالعه ی تفاسیر. 
13. تمرین چگونه شنیدن یا نظارت دقیق و هوشیارانه بر صحت عملکرد در حین قرائت آیات و مشاوره با استادان مجرب.
14. تناسب لحن با معنا، پیام، و احساس درونی از آیات، لحن شما را تعیین کند .

توصیه های ضروری 

الف ) اگر هنگام قرائت قرآن احساس می کنید که حالت چهره ی شما عوض می شود، یا دهان خود را بیش از حد باز می کنید و یا این که به خود فشار وارد می کنید، به طور حتم بدانید که با صدای صحیح و مطلوب خودتان تلاوت نمی کنید. باید دانست، برای انتقال معانی و مفاهیم آیات، نیازی به ایجاد فشار و کشش زاید درعضلات نیست.
ب) بهترین سطوح برای تلاوت، ابتدا قرار و سپس جواب است. پس از این دو، برای جلوگیری از بیماری حنجره و کاهش عمر تلاوت، اوج های منطقی را جایگزین جیغ های بدون ضابطه کنید. از نشانه های بارز اوج های منطقی می توان به گرفته نشدن عضلات صورت، گردن، سینه و حنجره اشاره کرد.
ج) به جای تقلید از صدای مرجع تلاوت خود، از فنون تلاوت وی بهره مند شوید.
د) اگر شما طبقات صوتی خود را با تمرینات کشش صدا و تحریر در حد یکی از طبقات بشناسید و آماده کنید، به طور یقین عکس العمل صدایتان دقیق تر و لحن شما زیباتر خواهد بود.
و) اگر حنجره ی شما به خاطر بیماری های گوناگون دچار التهاب یا عارضه ای شده است، تمامی تمرینات را تا بهبودی کامل متوقف کنید.
ی ) اگر حنجره ی شما با علائمی چون خستگی، احساس خارش و سوزش در گلو، صاف کردن پی در پی گلو، سرفه، پرش و شکست صوت مواجه شد، به پزشک متخصص مراجعه و این نکات را نیز رعایت کنید: استراحت و آرامش خاطر، رژیم غذایی مناسب از جمله پرهیز از غذاهای چرب، سرخ کرده، سرکه، فلفل، ادویه جات، طعم دهنده ها، ترشی و هر آنچه گلو را تحریک می کند. در مقابل، سوپ مرغ، میوه، سبزیجات و لیمو شیرین را به برنامه ی غذایی خود بیفزایید. مصرف زیاد مایعات مانند آب میوه، چای و پرهیز از نوشابه های گاز دار و آب بسیار سرد و گرم، انجام عمل غرغره با آب نمک در سه زمان صبح، ظهر، شب، مرطوب نگه داشتن هوا و در صورت امکان استنشاق بخار آب و در نهایت مسواک زدن دندان ها و ترمیم دندان های خراب می تواند ما را در اجرای قرائتی تأثیر گذار و عالی کمک کند