ادامه برداشتی از یک روایت - جهانی شدن اقتصاد
معاشرت
3. معاشرت با برادران
گرچه تنهایی و درون گرایی می تواند انسان را در شناخت جنبه های مختلف یاری کند و او را به شناخت و معرفت خویش که مقدمه معرفت خداست برساند اما از سوی دیگر ارتباط با مردم و شخصیت های مختلف می تواند از انسان شخصیتی اجتماعی بسازد. جنبه های مثبت وجودی خود را تقویت نموده و کاستی ها را جبران نماید. راز کامیابی پیامبران الهی این بود که با دیگران معاشرت می کردند و به قدر فهمشان با آنان سخن می گفتند.
«انا معاشر الانبیاء امرنا ان نکلم علی قدر عقولهم،
به ما پیامبران امر شده است که با مردم به اندازه فهم و درکشان سخن بگوییم. (11)
آنچه در معاشرت مهم بود و رعایت می کردند خوشرویی، سخاوتمندی، پاکیزگی و استعمال عطر از کارهای همیشگی آنان بوده است. (12) و این شد که خداوند مزد این معاشرت را «شرح صدر» (13) قرار داده آنها دریا دل شدند قطره ها در آنها اثر نگذاشت و موج هم بنیانشان را بر باد نداد.
از مجموع روایت امام کاظم (علیه السلام) که ساعات را به چهار بخش تقسیم فرمودند، این تفاوت با اقتصاد غرب حاصل شد که در آن اقتصاد در منحنی هایی که ترسیم می کنند و در قسمت افقی زمان و در قسمت عمودی منحنی درآمد در هر زمان را نشان می دهد و زمان را در بخش افقی به کار و فراغت اختصاص می دهند و با درآمد اضافی، فراغت را می خرند اما در اقتصاد اسلامی هر مسلمان بخشی از درآمد را رها کرده و به جای آن به مناجات با خداوند و محاسبه نفس می پردازد
4. بهره مندی از لذتهای حلال
همانطور که اشاره شده بیکاری یک جنبه منفی در اقتصاد است اما فراغت در غرب دارای ارزش مثبت است. نیروی کار حاضر است بخشی از کار خود را کم کرده و بر فراغت بیفزاید. به عبارت دیگر فراغت را با درآمد مبادله کند ودر درآمدهای بالا کار او کمتر از فراغت شود. مثلا وقتی درآمد او سه برابر شود از کار کم کرده و فراغت را جایگزین می کند (14) علت این کار دقیقا همان چیزی است که در روایت آمده، چون علاوه بر اینکه جسم و روح را فرسوده نمی کند می تواند کار یا خدمتی را که تولید می کند از یفیت بهتری برخوردار باشد. تا اینجا با اقتصاد غرب اختلافی نیست اما نکته ارزشمند حدیث «لذتهای غیر حرام » است که باید به تناسب جامعه امروزی مصداقهای آن را شناخت.
نتیجه:
از مجموع روایت امام کاظم (علیه السلام) که ساعات را به چهار بخش تقسیم فرمودند، این تفاوت با اقتصاد غرب حاصل شد که در آن اقتصاد در منحنی هایی که ترسیم می کنند و در قسمت افقی زمان و در قسمت عمودی منحنی درآمد در هر زمان را نشان می دهد و زمان را در بخش افقی به کار و فراغت اختصاص می دهند و با درآمد اضافی، فراغت را می خرند. (15)
اما در اقتصاد اسلامی هر مسلمان بخشی از درآمد را رها کرده و به جای آن به مناجات با خداوند و محاسبه نفس می پردازد.
قرآن در مورد نماز جمعه می فرماید:«یا ایهاالذین آمنوا اذا نودی للصلوة من یوم الجمعة فاسعواالی ذکرالله و ذرواالبیع ذلکم خیر لکم ان کنتم تعلمون; ای کسانی که ایمان آورده اید چون برای نماز جمعه ندا در داده شود به سوی خدا بشتابید و داد و ستد را واگذارید، اگر بدانید این برای شما بهتر است.» (16)
از آیه می توان استفاده کرد که باید بخشی از درآمد دنیوی را با بهره های اخروی عوض کرد. چون«و للآخرة خیرلک من الاولی و لسوف یعطیک ربک فترضی » (17)
اولا آخرت بهتر از دنیاست و به جای آنچه که در دنیا از دست دادی آنقدر پروردگارت به تو عطا خواهد کرد تا خرسند گردی.
در مورد اختصاص بخشی از اوقات به محاسبه نفس هم گرچه ظاهرا درآمدی از دست رفته است، اما امام علی (علیه السلام) فرمود: هر کس نفس خویش را به محاسبه کشید سود برد و هر کس از آن غفلت نمود خسارت نمود. (18)
امید است خداوند توفیق فهم کتاب و سنت را بر ما ارزانی دارد و بر اساس آن، جامعه آرمانی اسلام را بنا نموده و تا همه چیز و همه کس رنگ خدا بگیرد که: «صبغة الله و من احسن من الله صبغة و نحن له عابدون » (19) .
پی نوشت ها:
1. اعراف، 10.
2. تحف العقول، 302.
3. خصال، ر13، ص 525.
4. ارشاد القلوب، 149.
5. مکارم الاخلاق، ج 2، ص 20، 2045.
6. مزمل، 20.
7. کنزالعمال، 9199.
8. تنبیه الخواطر، ج 1، ص 60.
9. الفقیه، ج 3، ص 169، ر3635.
10. مارک بلاک، اقتصاددانان بزرگ جهان، ص 231.
11. بحارالانوار، ج 77، ص 140، ر19.
12. نگاه کنید به میزان الحکمة، نبوت عامه.
13. سوره انشراح.
14. کمیجانی، علی اکبر، نظری و کاربرد اقتصاد خرد، ص 239.
15. برای اطلاع بیشتر به کتاب های اقتصاد خرد، بخش انتخاب، فراغت رجوع کنید.
16. جمعه، 10.
17. ضحی، 4 و 5.
18. بحارالانوار، ج 70، ص 73، ر27.
19. بقره، 138.
منبع :مجله ماهنامه پاسدار اسلام، شماره 246، حجة الاسلام والمسلمین هادوی کاشانی اصغر
