اکثر انحرافات ما!

مقدمه

از مراتب مهم توحید که توحید در عمل است، توحید در عبادت است که بر اساس آن تنها خدای تبارک و تعالی شایسته ی عبادت و پرستش است. در مقابل شرک در عبادت، شریک کردن غیر خدا در پرستش و عبادت است.

 

توحید در عبادت

همه مسلمانان و حتی همه موحدان عالم بر توحید در عبادت و انحصار عبادت برای خداوند تبارک و تعالی اعتقاد دارند. قرآن کریم نیز هدف عالی بعثت انبیاء و پیامبران را همین مطلب شمرده است. آنچنانکه فرماید: "و لقد بعثنا فی کل امة رسولا أن اعبدوا الله و اجتنبوا الطاغوت. ... و همانا ما در میان هر امتی پیامبری فرستادیم تا به خلق ابلاغ کنند که خدای یکتا را بپرستید و از بتان و فرعونان دوری کنید." (نحل/36)

بر این اساس عبادت به عنوان هدف عالی بعثت انبیاء در هر امتی شمرده شده است. حتی بالاتر از این هدف از خلقت انسان و هستی نیز عبادت خداوند متعال دانسته شده است چنانچه می فرماید: "و ما خلقت الجن والانس إلا لیعبدون".

 

حقیقت عبادت

گاهی عبادت را به خضوع و خشوع و یا نهایت خضوع تعریف می کنند ولی این گونه از تعاریف ناقص هستند، زیرا در قرآن کریم به انسان دستور داده شده است که به والدین خود خضوع و خشوع نمایید و یا آنکه به فرشتگان دستور داده شد تا بر انسان سجده کنند. بنابراین معنای عبادت خدا چیزی فراتر از خضوع و خشوع و یا سجده است. با توجه به آیات قرآنی، حقیقت عبادت عبارتست از: خضوع و تذلل لفظی و یا عملی همراه با اعتقاد به الوهیت و خدا بودن موجود مورد نظر که برای او عبادت انجام می شود از این رو قرآن کریم می فرماید:

"و یا قوم اعبدوا الله ما لکم من إله غیره، وای قوم من خدا را عبادت کنید آنچه را که برای شما غیر از او اله و معبودی نیست." (اعراف/59)

در این آیه ی شریفه در بیان تعلیل عبادت خداوند مفهوم و حقیقت آن را روشن ساخته است و از تعلیل در آیه فهمیده می‌شود که اعتقاد به خدا بودن معبود از ارکان حقیقت عبادت است.

توحید در عبادت قسم مهم توحید عملی است که می تواند زندگی موحدانه حقیقی را برای انسان رقم بزند و اکثر مردم در این مرتبه از توحید با چالش و انحراف روبه رو هستند!

مقصود از الوهیت خداوند

منظور از الوهیت، استقلال در ذات و صفات و افعال است. بر این اساس اعتقاد به الوهیت خداوند متعال مبتنی بر اعتقاد به توحید در ذات و صفات و افعال الهی است که هر کدام از آنها از مراتب توحید نظری به شمار می روند. هر گاه انسان به موجودی اعتقادی داشته باشد که در ذات و صفات و افعال خود دارای استقلال باشد، او را خدا و اله خود دانسته است خشوع و تذلل در برابر چنین خدایی همان عبادت است که حقیقت عبادت می باشد.

 

انحرافات ما در توحید

باید توجه نمود که اکثر انحرافات مردم در توحید از این ناحیه است زیرا ایشان ادله ی اثبات توحید ذاتی، صفاتی و افعالی را که همگی بر انحصار الوهیت مطلقه در خداوند دلالت دارند مورد توجه و توفیق قرار نمی دهند. بنابراین حتی اگر خضوع و خشوع و سجده هم بر خدا می کنند، به درستی مقصود از اله و خدای مطلق بودن او را درک نکرده اند! یعنی در عبادت خویش متوجه نیستند که دقیقا در برابر چه کسی در حال خضوع و خشوعند!

هر کسی به اندازه ادراک و ایمان خود مراتب توحید حضرت حق را درک می نماید و در عبادت خود نسبت به او خضوع و خشوع می نماید از  این رو برای آن که عبادتی حقیقی انجام دهیم لازم است توحید ذاتی و صفاتی و افعالی و نیز توحید در خالقیت و ربوبیت الهی را به درستی ادراک نموده و بدان معتقد باشیم و در درون قلبمان نفوذ کرده باشد تا در عبادت به توحید الهی دست یابیم.

منظور از الوهیت، استقلال در ذات و صفات و افعال است. براین اساس اعتقاد به الوهیت خداوند متعال مبتنی براعتقاد به توحید در ذات و صفات و افعال الهی است که هر کدام از آنها از مراتب توحید نظری به شمار می روند. هر گاه انسان به موجودی اعتقادی داشته باشد که در ذات و صفات و افعال خود دارای استقلال باشد، او را خدا و اله خود دانسته است خشوع و تذلل در برابر چنین خدایی همان عبادت است که حقیقت عبادت می باشد

توحید عملی و عبادت

اگر انسان به مرتبه ی توحید در عبادت برسد و حقیقت عبادت را ادراک نماید در واقع به صورت عملی، توحید را در زندگانی خویش پیاده نموده است. چنین کسی تنها خداوند متعال را شایسته ی خضوع و خشوع می شمارد از این رو در برابر غیر خدا سر خم نمی کند! بارزترین اثر توحید در عبادت مقابله ی با ظلم است که سرکشی ظالمان را موحد حقیقی برنمی تابد و در برابر آنها سر خم نمی کند.

 

شرک در عبادت

در صورتی که انسان نتواند به این مرتبه از توحید دست پیدا کند دچار شرک خفی می شود که در اثر آن خضوع و خشوع در برابر سایر الهه ها و معبودهای دروغین می نماید و نمی تواند عزت موحدانه و مۆمنانه ی خویش را در عرصه های مختلف حیاتش حفظ کند.

 

نتیجه گیری

از آنچه گذشت معلوم می شود که توحید در مراتب گوناگون خویش از ظرافتها و اهمیت بسیاری برخوردار است توحید در عبادت قسم مهم توحید عملی است که می تواند زندگی موحدانه حقیقی را برای انسان رقم بزند و اکثر مردم در این مرتبه از توحید با چالش و انحراف روبه رو هستند!