ستاره‌های سپهر علم که در 2013 خاموش شدند
آخرین روزهای سال 2013 میلادی درحالی رو به پایان است که جهان شاهد وداع تعدادی از محققان و دانشمندان برجسته در طول این سال بود.
(ایسنا)، این گزارش مروری دارد بر نام و دستاورد این دانشمندان.
برنده نوبل پزشکی 1986
«ریتا لوی مونتالچینی» زیست‌شناس ایتالیایی که برای کمک به رمزگشایی اسرار سلول‌ها موفق به دریافت جایزه نوبل پزشکی 1986 شده بود، در آخرین روز از سال 2012 میلادی در سن 103 سالگی در شهر رم درگذشت.
«مونتالچینی» عامل رشد عصب را که اولین ماده شناخته شده برای تنظیم رشد سلول است، کشف کرد.
وی در تحقیقات خود نشان داد که پیوند زدن تومورهای موش به جنین‌های مرغ منجر به رشد سریع سیستم عصبی جنینی می‌شود؛ این پژوهش به کشف فاکتور رشد اپیدرمی کمک کرد و به سبب این تحقیقات، «مونتالچینی» به همراه «استنلی کوهن» بیوشیمیدان آمریکایی، جایزه نوبل پزشکی 1986 را از آن خود کردند.
مخترع دستگاه تست الکل در تنفس – ژانویه 2013
«تام پری جونز» مخترع دستگاه الکترونیکی تست الکل در تنفس در سن 77 سالگی درگذشت.
دستگاه «Breathalyser» قادر به تشخیص سطوح الکل از روی نمونه تنفس است؛ پیش از اختراع این دستگاه، پلیس برای انجام تست مصرف الکل توسط رانندگان مجبور به استفاده از یک سیستم شیمیایی کیسه مانند بود.
برنده نوبل فیزیک ۱۹۹۶ – فوریه 2013
«رابرت کلمن ریچاردسون» فیزیکدان آمریکایی در سن 75 سالگی درگذشت.
این محقق با کشف خاصیت ابرشاره بودن اتم‌های هلیوم 3 و تبدیل هلیوم به حالت گازی شکل، جایزه نوبل فیزیک 1996 را از آن خود کرد؛ این کشف به دانشمندان در بررسی چندین مسأله علمی از جمله تعاملات پایه کوانتونی در سطح اتمی کمک کرد.
دانشمند پیشگام تحقیقات ماه و مریخ ناسا – فوریه 2013
«دیوید مک کی» از محققان پیشگام ناسا در مأموریت آپولو و اکتشافات مریخ در سن 76 سالگی درگذشت.
وی در بسیاری از تمرینات آماده‌سازی فضانوردان از جمله ارائه آموزش‌های زمین‌شناسی به «نیل آرمسترانگ» و «باز آلدرین» در مأموریت آپولو 11 در سال 1969 میلادی حضور داشت.
مهمترین دستاورد علمی – تحقیقاتی «مک کی» پس از مأموریت آپولو، بررسی شهاب سنگ مریخ موسوم به ALH84001 بود.
پدر پنج میلیون نوزاد آزمایشگاهی و برنده نوبل پزشکی 2010 – مارس 2013
«رابرت ادواردز» فیزیولوژیست انگلیسی و پدر لقاح آزمایشگاهی (IVF) در سن 87 سالگی درگذشت.
با تلاشهای دکتر «رابرت جی ادواردز» و «پاتریک استپتو» در توسعه روش لقاح آزمایشگاهی تخمک(IVF)، نخستین نوزاد با این روش در سال 1978 میلادی متولد شد و تاکنون بیش از پنج میلیون کودک با روش ابداعی این دو دانشمند متولد شده‌اند.
«رابرت ادواردز» برای توسعه روش لقاح آزمایشگاهی (IVF) موفق به دریافت جایزه نوبل پزشکی 2010 شد.
مخترع واکسن خوراکی فلج‌اطفال – آوریل 2013
«هیلاری کوپراوسکی» مخترع لهستانی الاصل واکسن خوراکی فلج اطفال در سن 96 سالگی درگذشت.
کارآزمایی بالینی این محقق در سال 1950 برای اولین بار امکان استفاده از واکسن خوراکی را در برابر فلج اطفال نشان داد.
سریعترین رایانه انسانی جهان – آوریل 2013
«شاکونتالا دوی» نابغه ریاضی هندی معروف به «رایانه انسانی» در سن 84 سالگی درگذشت.
وی در سن 47 سالگی موفق به شکست یک رایانه در محاسبه ریشه مکعب عدد 188 میلیون و 132 هزار و 517 شد؛ بخش دیگری از توانایی محاسباتی خارق العاده این نابغه ریاضی با محاسبه ریشه بیست و سوم یک عدد 201 رقمی مشخص شد.
«دوی» برای ضرب دو عدد 13 رقمی 2465099745779 * 7686369774870 ظرف 28 ثانیه موفق به ثبت رکورد جدیدی در گینس شد.
برنده جایزه نوبل پزشکی 1965- آوریل 2013
«فرانسوا جاکوب» زیست‌شناس برجسته فرانسوی در سن 92 سالگی درگذشت.
این محقق به همراه دیگر هموطنان خود، «آندره لووف» و «ژاک موند» به دلیل کشفیات مربوط به کنترل ژنتیکی آنزیم و سنتز ویروس موفق به دریافت جایزه نوبل پزشکی 1965 شدند.
کاشف سوراخ لایه ازن – می 2013
«جو فارمن» فیزیکدان انگلیسی که در شناسایی سوراخ لایه ازن بر فراز قطب جنوب همکاری داشت، در سن 82 سالگی درگذشت.
در سال 1985 میلادی، نتایج تحقیقات این فیزیکدان و دو همکارش در شناسایی حفره لایه ازن منتشر شد که منجر به ممنوع شدن تولید کلروفلوئوروکربن (CFC) - بعنوان عامل اصلی تخریب لایه ازن - در توافق‌نامه بین‌المللی «پروتکل مونترال» شد.
پدر نانوفناوری و برنده نوبل فیزیک 1986 – می 2013
«هاینریش رورر» دانشمند سوئیسی و پیشگام عرصه نانوفناوری و طراح نخستین میکروسکوپ تونلی روبشی (STM) در سن 79 سالگی درگذشت.
این محقق با کمک همکارش «گرد بنینگ» در سال 1981 موفق به طراحی و ساخت نخستین میکروسکوپ الکترونی تونلی روبشی برای مشاهده و دستکاری اتم‌های منفرد شد که جایزه نوبل فیزیک 1986 را برای آنها به همراه داشت.
این ابزار، دانشمندان را قادر ساخت تا برای نخستین بار اتم‌ها را مشاهده، اندازه‌گیری و دستکاری کنند که پنجره جدیدی را پیش روی محققان عرصه نانوفناوری گشود.
برنده نوبل فیزیک 1982- ژوئن 2013
«کنت ویلسون» فیزیکدان آمریکایی در سن 77 سالگی درگذشت.
این محقق به خاطر ارائه نظریه در مورد پدیده‌های بحرانی مربوط به مرحله گذار، جایزه نوبل فیزیک سال 1982 را از آن خود کرد.
توسعه یک چارچوب نظری در مورد طبیعت مرحله گذار مانند توصیف چگونگی تبدیل مایع به گاز با تغییر دمای آن یا از دست رفتن خاصیت مغناطیسی یک ماده هنگام استفاده از یک میدان مغناطیسی، بخشی از نظریه «ویلسون» محسوب می‌شود.
مخترع ماوس رایانه – جولای 2013
«داگ انگلبارت» مخترع ماوس رایانه در سن 88 سالگی درگذشت.
یکی از مهمترین دستاوردهای علمی این محقق، طراحی و ساخت ماوس رایانه در دهه 1960 میلادی و معرفی این محصول در سال 1970 بود که شامل دو چرخ فلزی پوشش داده شده با یک پوسته چوبی بود؛ این وسیله نخستین‌بار در سال 1984 همراه با رایانه جدید مکینتاش اپل بصورت تجاری عرضه شد.
وی علاوه بر اختراع ماوس رایانه، توسعه‌دهنده برنامه واژه‌پرداز (word processing) و اینترنت نیز محسوب می‌شود.
دانشمند پیشگام علوم موشکی روسیه – آگوست 2013
«الکساندر سولداتنکوف» پیشگام علوم موشکی روسیه و طراح موشک نخستین سفر سرنشین‌دار به فضا در سن 86 سالگی درگذشت.
وی یکی از طراحان اصلی موشک مأموریت «یوری گاگارین»، نخستین مسافر فضا در سال 1961 میلادی بود.
این محقق علوم موشکی روسیه در طراحی موشک های سایوز-2 و اصلاح موشک های Soviet R-7 اتحاد جماهیر شوروی سابق نیز مشارکت فعال داشت.
خلبان شاتل‌های فضایی – آگوست 2013
«چارلز گوردن فولرتون» صد و ششمین فضانورد جهان که سابقه خلبانی و فرماندهی شاتل فضایی در دو پرواز را در کارنامه خود داشت، در سن 76 سالگی درگذشت.
نخستین ماموریت «فولرتون» به عنوان خلبان در پرواز شماره -3 شاتل فضایی در مارس 1982 و دومین سفر مداری نیز فرماندهی پرواز شماره 51- اف شاتل فضایی در اوت 1985 بود؛ وی روی هم رفته 15 روز و 22 ساعت و 50 دقیقه در مدار زمین به سر برد.
ناظر طولانی‌ترین آزمایش جهان – آگوست 2013
«جان مین استون» دانشمند استرالیایی و ناظر طولانی‌ترین آزمایش جهان موسوم به «آزمایش قطره قیر» در سن 78 سالگی درگذشت.
این آزمایش در سال 1927 توسط پروفسور «توماس پارنل» طراحی شد؛ اگرچه قیر جامد به نظر می‌رسد، اما می‌تواند مانند یک مایع عمل کرده و از خلال قیف شیشه‌ای طی زمان جاری شود.
با گذشت 86 سال از شروع آزمایش هیچ محققی نظاره‌گر مستقیم سقوط قطره قیر نبوده است و «مین استون» نیز که 52 سال حرکات قیر را نظارت می‌کرد، بصورت کاملا تصادفی لحظه سقوط یکی از قطرات را از دست داد.
برنده جایزه نوبل پزشکی 1981 – سپتامبر 2013
«دیوید هانتر هوبل» محقق کانادایی و از متخصصان برجسته علوم اعصاب در سن 87 سالگی درگذشت.
«هوبل» به همراه دو محقق دیگر به دلیل تحقیق بر روی دید انسان که به درک بهتر چگونگی عملکرد سلول‌های مغزی در انتقال اطلاعات بصری برای ساخت تصویر کمک کرد، جایزه نوبل پزشکی 1981 را از آن خود کردند.
معرف اولین رایانه شخصی آی‌بی‌ام – اکتبر 2013
«ویلیام لوو» سرپرست تیم سازنده نخستین رایانه شخصی آی‌بی‌ام (IBM) در سن 72 سالگی درگذشت.
شهرت این دانشمند آمریکایی، عرضه زودهنگام رایانه شخصی 5150 آی‌بی‌ام با قیمت 1565 دلار در سال 1981 میلادی بود.
نخستین دانشمند ایرانی ناسا و از محققان ماموریت آپولو – نوامبر 2013
«ابوالقاسم غفاری» نخستین دانشمند ایرانی ناسا که در مأموریت اعزام انسان به ماه مشارکت داشت، در سن 106 سالگی درگذشت.
وی پس از پایان تحصیلات در مدرسه دارالفنون در سال 1929 میلادی، برای ادامه تحصیل عازم فرانسه شد و پس از اخذ دکتری در دانشگاه سوربن برای تدریس در دانشگاه تهران به ایران بازگشت.
«غفاری» سپس بعنوان دانشیار در دانشگاه‌های هاروارد و پرینستون مشغول بکار شد و بعنوان نخستین ایرانی شاغل در ناسا، در مأموریت‌های 11 و 12 آپولو و سفر به ماه مشارکت کرد.
رکورددار روسی پیاده‌روی فضایی – نوامبر 2013
«الکساندر سربروف» فضانورد اسبق اتحاد جماهیر شوروی در سن 69 سالگی درگذشت.
این فضانورد در مقطعی، دارنده رکورد بیشترین پیاده‌روی فضایی محسوب می‌شد؛ همچنین وی نخستین کسی بود که موتورسیکلت فضایی را مورد آزمایش قرار داد.
پدر علم ژنتیک و برنده دو جایزه نوبل 1958 و 1980 – نوامبر 2013
«فرد سانگر» بیوشیمیدان انگلیسی و پدر علم ژنتیک در سن 95 سالگی درگذشت.
از جمله دستاوردهای این پیشگام تحقیقات در حوزه نقشه‌برداری از ژنوم انسان، ایجاد یک روش سریع تعیین توالی DNA و کمک به کشف ساختار پروتئین‌ها بود.
«سانگر» برای تحقیقات بر روی تعیین ساختار انسولین موفق به کسب جایزه نوبل شیمی 1958 شد و دومین جایزه نوبل نیز 22 سال بعد بدلیل تحقیقات در حوزه DNA به وی اعطا شد.
