احکام فقهیِ سفرِ زیارتی عتبات8

نذر و وقف

یکی از سنت های پسندیده مسلمانان ، نذر اعمالی است برای معصومین ( علیهم السلام ) یا اموالی برای آنان و همچنین وقف ملک یا مالی برای آنان و این سنت حسنه همچنان رواج دارد و از آنجا که برخی از زائران گاهی برای عمل به نذر خود یا صرف منافع موقوفات ، راهی آن دیار می شوند ، توجه به برخی از احکام نذر و وقف که ارتباطی با آن پیشوایان پاک و حرم های مطهّر آنان و امور مربوط به ایشان دارد ، مفید خواهد بود :

1 . در نذر باید صیغه خوانده شود و لازم نیست آن را به عربی بخواند ؛ پس اگر بگوید : « اگر مریض من خوب شود برای خدا بر عهده من است که ده هزار تومان به حرم امام حسین ( علیه السلام ) بدهم » نذر او صحیح است و باید مطابق آن عمل کند ، بنابراین اگر صیغه نذر نخوانده باشد ، عمل به آن واجب نیست . ( 2 )

2 . انسان کاری را می تواند نذر کند که انجام دادن آن

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . استفتاء

2 . توضیح المسائل ، م2641           

برایش ممکن باشد ؛ بنابراین کسی که نمی تواند پیاده به نجف یا کربلا برود ، اگر نذر کند پیاده برود ، نذر او صحیح نیست . ( 1 )

3 . اگر انسان نذر کند کاری را انجام دهد ، باید همان طور که نذر کرده عمل کند ، پس اگر نذر کند روز اوّل ماه به زیارت برود ، چنانچه روز قبل یا بعد از آن برود ، کفایت نمی کند و به نذر عمل نشده است . ( 2 )

4 . اگر نذر کند که به زیارت یکی از امامان ( علیهم السلام ) برود ، چنانچه به زیارت امام دیگر برود کافی نیست و چنانچه به واسطه عذر نتواند آن امام را زیارت کند ، چیزی بر او نیست بنابراین اگر نذر کرده باشد به زیارت یکی از امامان مدفون در آن کشور یا یکی از امامزاده یا اماکن مقدس برود و به جهت ناامنی و عذری دیگر نتواند برود چیزی بر او واجب نیست . ( 3 )

5 . کسی که نذر کرده به زیارت برود و غسل زیارت و نماز آن را نذر نکرده ، لازم نیست ، غسل و نماز را انجام دهد . ( 4 )

6 . اگر برای حرم یکی از امامان ( علیهم السلام ) یا امامزادگان چیزی

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضیح المسائل ، م2647

2 . توضیح المسائل ، م2651

3 . توضیح المسائل ، م 2660

4 . همان ، م 2661                       

نذر کند ، باید آن را به مصارف حرم برساند ؛ از قبیل فرش و پرده و روشنایی امّا اگر نتواند به این مصارف برساند ، به افراد مسؤول یا عالمان متعهد مراجعه کند تا به مصارف شرعی آن برسد . ( 1 )

7 . اگر چیزی را نذر خود امام ( علیه السلام ) یا امامزاده کند ، چنانچه مصرف معینی را قصد کرده باید به همان مصرف برساند و اگر مصرف معینی را قصد نکرده ، باید به فقیران و زائران بدهد یا مسجد و مانند آن بسازد و ثواب آن را به امام هدیه کند . ( 2 )

8 . اگر چیزی را به حرم امامان ( علیهم السلام ) یا امامزادگان وقف کرده باشد ، منافع آن صرف در تعمیر و نور و خدمت کاران حرم و نگهبانان و سایر امور مربوط به حرم می شود . ( 3 )

9 . اگر چیزی را برای سیدالشهدا ( علیه السلام ) وقف کرده باشند ، صرف در عزاداری آن حضرت ؛ مانند مزدِ قاری و مداح و آنچه در مجلس عزای امام حسین ( علیه السلام ) متعارف است می شود . ( 4 )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . همان ، م 2662

2 . همان ، م 2663

3 . تحریر الوسیله ، ج2 ، ص74 ، کتاب الوقف ، م 57

4 . تحریر الوسیله ، ج2 ، ص74 ، کتاب الوقف ، م 58

تربت امام حسین ( علیه السلام )

به پاس فداکاری امام حسین ( علیه السلام ) و شهادت ایشان در راه احیای دین ، آثار و احکام خاصی برای خاک قبر ( 1 ) آن امام قرار داده شده است :

1 - در حال نماز سجده بر تربت امام حسین ( علیه السلام ) مستحب است و سبب افزایش ثواب نماز می باشد . ( 2 )

2 - خوردن هر نوع خاکی حرام است به جز تربت حسینی که خوردن اندکی از آن به نیّت شفا گرفتن جایز است . ( 3 )

3 - برآوردن کام نوزادان با تربت حسینی مستحب است . ( 4 )

4 - حفظ احترام آن لازم است و هرگونه بی احترامی به آن حرام می باشد ، از جمله :

* نجس کردن آن جایز نیست .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . در روایتی از امام صادق ( علیه السلام ) آمده است که اگر تا یک میل ( 1800 متر ) اطراف قبر آن حضرت خاک بردارند ، احکام تربت امام حسین ( علیه السلام ) را دارد .

2 . العروة الوثقی ، ج 1 ، فی مسجد الجبهه ، ص 646 ، م 26 - توضیح المسائل ، م 1083 .

3 . توضیح المسائل ، م 2628 .

4 . تحریرالوسیله ، ج2 ، ص 310 ، م 2 .

* انداختن آن در جایی که بی احترامی باشد حرام است .

* اگر در جایی که بی احترامی باشد بیفتد باید آن را بیرون آورند ، حتّی اگر در چاهی باشد و بیرون آوردن تربت ممکن نباشد ، در صورت امکان باید چاه را تعطیل کنند .

5 - مستحب است ، هنگام دفن میت مقداری تربت همراه او گذاشته شود و با حنوط ( 1 ) او نیز مخلوط کنند .

6 - کالایی که به جایی می فرستند مستحب است مقداری تربت هم همراه آن بگذارند ، مثلا جهیزیه دختر .

7 - بوییدن و بوسیدن تربت امام حسین ( علیه السلام ) و بر چشم مالیدن مستحب است ، و حتی دست کشیدن بر آن و بر سایر اعضای بدن مالیدن نیز ثواب دارد . ( 2 )

 

از این مسائل بر می آید که مستحب است تمام زندگی همراه با تربت حسینی باشد ، آغاز و ادامه و پایان .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . حنوط : مقداری کافور که بر جاهای سجده میت می گذارند : بر پیشانی ، کف دستها ، سر زانوها و نوک انگشتان بزرگ پاها .

2 . برای توضیح بیشتر می توانید به کتاب فرهنگ عاشورا ، ص119 مراجعه کنید .

تسبیح تربت

ذکر گفتن با تسبیحی که از تربت امام حسین ( علیه السلام ) ساخته شده باشد و حتی همراه داشتن آن مستحب است ، حال که سخن از تسبیح تربت به میان آمد ، بجاست تاریخچه مختصر آن نیز گفته شود :

پس از آنکه پیامبر اسلام ( صلّی الله علیه وآله ) ذکرهای معروف را به دخترشان حصرت زهرا ( علیها السلام ) آموختند ، ایشان برای شمارش آن ذکرها ، تسبیحی از نخ پشمین ساختند که به آن گره های متعدد زده بودند ، پس از شهادت حضرت حمزه سید الشهداء ( علیه السلام ) در غزوه احد ، حضرت زهرا ( علیها السلام ) از تربت ایشان تسبیحی ساخته و به نخ کرده بودند و با آن تسبیحات را می گفتند ، مردم نیز پس از آن همین گونه عمل کردند ، چون امام حسین ( علیه السلام ) در کربلا به شهادت رسید ، به خاطر فضیلت تربت او ، این کار درباره تربت قبر آن امام شهید انجام گرفت . امام صادق ( علیه السلام ) فرمود : من کان معه سبحة من طین قبر الحسین ( علیه السلام ) کتب مسبّحاً و ان لم یسبّح بها . ( 1 )

هرکه تسبیحی از تربت قبر حسین ( علیه السلام ) داشته باشد ، تسبیحگوی نوشته می شود ، هر چند با آن تسبیح نگوید .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . بحار الانوار ، ج 83 ، ص 332 .

آب فرات

فرات رودخانه عظیمی است که حادثه عظیم کربلا در نزدیکی آن اتفاق افتاده است و یادآور تشنگی ابا عبدالله الحسین ( علیه السلام ) و یاران ایشان در روز عاشور است .

مطابق آنچه در روایات آمده ، آب این رودخانه دارای فضیلت و برکت بسیاری است ( 1 ) به چند نمونه از احکام فقهی مربوط به این آب اشاره می شود :

1 . نوشیدن در هر حال و برای شفا یافتن از بیماری مستحب است و اثر دارد . ( 2 )

2 . مستحب است کام نوزاد را با آب فرات و تربت سیدالشهدا ( علیه السلام ) بردارند . ( 3 )

3 . مستحب است غسل زیارت قبور معصومین ( علیهم السلام ) در صورت امکان با آب فرات باشد . ( 4 )

والحمد لله اوّلا وآخراً

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . سفینة البحار ، ج7 ، ص49

2 . سراج الشیعه فی آداب الشریعة ، ص36 در آداب خوردن و آشامیدن .

3 . تحریر الوسیلة ، ج2 ، ص310 ، م 2

4 . سراج الشیعه فی آداب الشریعه ، ص241 ، در آداب زیارت .