احکام فقهیِ سفرِ زیارتی عتبات4

آداب مسجد

در رابطه با مسجد آداب زیادی وجود دارد یعنی کارهای مستحب و مکروه که به نوعی با مسجد مربوط می شود بسیار است ولی در اینجا به برخی از اعمال مکروه که از بعضی افراد سر می زند اشاره می کنیم .

* خوابیدن در مسجد مگر در حال ناچاری .

* صحبت کردن راجع به کارهای دنیا .

* انجام دادن کارهای صنعتی ، مثل نجاری ، جوشکاری و . . . ( مگر برای مسجد )

* خواندن شعری که نصیحت و مانند آن نباشد .

* بلند حرف زدن و فریاد کشیدن .

* گمشده ای را طلب کردن . ( 2 )

نماز جماعت

از آنجا که ایام زیارتی و مکان های مقدسی که زائران مشرف می شوند ، فرصت مناسبی است برای شرکت در نماز

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضیح المسائل ، م 64 و 269 .

2 . توضیح المسائل ، 914

جماعت و به تناسب سفری که دارند مسائل ویژه ای برای نمازشان در جماعت مطرح است . لذا بخشی از احکام نماز جماعت را در این قسمت می آوریم .

اهمیت نماز جماعت

گذشته از آن که در روایات ، برای نماز جماعت اجر و پاداش بسیاری وارد شده است ، با دقت در برخی از مسائل فقهی ، به اهمیت نماز جماعت پی می بریم و در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم .

1 . مستحب است نمازهای واجب ، به خصوص نمازهای یومیه را به جماعت بخوانند و بر این مسأله در روایات تأکید فراوانی شده است .

2 . شرکت در نماز جماعت برای همه مستحب است به ویژه برای همسایه مسجد .

3 . مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند .

4 . نماز جماعت هر چند اول وقت خوانده نشود از نماز فُرادای اول وقت بهتر است .

5 . نماز جماعتی که مختصر خوانده می شود از نماز فرادایی که طول بدهد ، بهتر است .

6 . سزاوار نیست انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند ، به ویژه نماز جماعتی که در مسجد خوانده می شود .

7 . حاضر نشدن در نماز جماعت از روی بی اعتنایی به آن جایز نیست .

8 . وقتی که جماعت بر پا می شود ، مستحب است کسی که نمازش را فرادا خوانده دوباره به جماعت بخواند .

9 . امام یا مأموم می تواند نمازی را که به جماعت خوانده ، دوباره به جماعت بخواند در صورتی که جماعت دوم و اشخاص آن غیر از اول باشد . ( 1 )

شرایط نماز جماعت

هنگام برپایی نماز جماعت ، شرایط زیرا باید مراعات شود :

* مأموم از امام جلوتر نایستد و احتیاط واجب آن است که کمی عقب تر بایستد .

* جایگاه امام جماعت از جایگاه مأمومین بالاتر نباشد .

* فاصله امام و مأموم و فاصله صف ها زیاد نباشد .

* بین امام و مأموم و همچنین بین صف ها چیزی مانند دیوار یا پرده مانع نباشد . ولی نصب پرده بین صف مردهاو

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضیح المسائل ، م 1399 تا 1404 .

زن ها اشکال ندارد . ( 1 )

اتصال صفوف جماعت

مأمومین باید با امام جماعت مرتبط باشند و ارتباط آنها یا بدون واسطه است که از محل سجده مأموم تا محل ایستادن امام نباید بیش از یک گام فاصله باشد . یا با واسطه سایر مأمومین که از جلو یا از سمت راست یا چپ باید این ارتباط بر قرار باشد و بین نمازگزار و صف جلو یا کسی که طرف راست یا چپ او قرار دارد بیش از یک گام فاصله نباشد . ( 2 )

مانع بین صفوف

اگر نمازگزار در صف اول ایستاده ، نباید مقابل او مانعی باشد که نتواند امام جماعت را ببیند . پس اگر امام جماعت در محراب باشد ، کسانی که دو طرف محراب پشت دیوار می ایستند و امام جماعت را نمی بینند نمی توانند اقتدا کنند ، ولی اگر مانعی در کار نباشد و به جهت طولانی بودن صف اول ، امام جماعت را نبیند ، اشکال ندارد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . العروة الوثقی ، ج 1 ، ص 777 و 778 ؛ توضیح المسائل ، م 1415 ، 1432 و 1433 .

2 . توضیح المسائل ، م 1435 و 1436 .

و اگر در صفوف بعدی می ایستد ، نباید مانعی از دیدن صف جلو وجود داشته باشد ، پس اگر صفوف جماعت تا در شبستان برسد ، کسی که بیرون شبستان ، مقابل در ایستاده که صف جلو را می بیند و کسانی که پشت سر او ایستاده اند نمازشان صحیح است ولی کسانی که دو طرف پشت دیوار ایستاده اند و از صف جلو ، هیچکس ( حتی یک نفر ) را نمی بینند ، نمازشان باطل است . ( 1 )

نماز قضا در سفر

1 . سفر زیارتی فرصت مناسبی است برای به جای آوردن نماز قضا . در این بخش از نوشته حاضر ، جهت یادآوری زائران ، برخی از احکام نماز قضا را می آوریم ، امید است زائران عزیز در اوقات فراغت خود ، به ویژه در حرم های مطهّر یا مساجد با فضیلت ، نمازهای قضا شده خود را به جا آورند که از هر عمل مستحبی بهتر است ، چون این تکلیف واجب است و ممکن است در آینده چنین فرصتی به دست نیاید و اگر نماز قضای خود را بجا آورند ، افزون بر اینکه به وظیفه شرعی خود عمل می کنند ، از ثواب بسیار زیاد نماز در حرم مطهر و مسجد نیز بهره مند خواهند شد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضیح المسائل ، م 1411 و 1412 .

2 . نماز قضا را به جماعت می توان خواند ، چه نماز جماعت ادا باشد یا قضا ، و لازم نیست هر دو ، یک نماز را بخوانند ؛ مثلاً اگر نماز قضای صبح را با نماز ظهر یا عصر امام جماعت بخواند اشکال ندارد . ( 1 )

3 . در سفر نمی توان روزه گرفت ، حتی روزه قضا و روزه مستحب ـ مگر در چند مورد استثنایی ـ ولی نماز قضا را می توان خواند . بنابراین کسانی که قصد ماندن ده روز در نجف یا کربلا یا شهرهای دیگر را ندارند مسافر هستند و نمی توانند روزه بگیرند . ولی می توانند نماز قضا بجای آورند . ( 2 )

4 . اگر انسان در سفر بخواهد نمازهایی را که در غیر سفر قضا شده بجا آورد ، باید نمازهای ظهر و عصر و عشا را چهار رکعتی قضا کند . ( 3 )

5 . اگر در سفر نماز ظهر یا عصر یا عشا را نخواند یا باطل خوانده باشد باید قضای آنها را دو رکعتی بجا آورد ، هرچند در وطن آنها را قضا کند . ( 4 )

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 . توضیح المسائل ، م 1374 و 1383 .

2 . توضیح المسائل ، م 1368 .

3 . تحریر الوسیله ، ج 1 ، ص 224 ، م 5 و العروة الوثقی ، ج 1 ، ص 734 ، م10 .

4 . همان

6 . نماز قضا را در هر وقت می توان به جا آورد ؛ یعنی قضای صبح را می توان ظهرا یا شب خواند . ( 1 )