از پوکی استخوان چه می دانید

 






 

شرح مناسبت
در 30 سال گذشته محققان در مورد بیماری های قلبی عروقی به عنوان تهدیدی جدی در کشورهای در حال توسعه هشدار دادند. متاسفانه این هشدارها غالبا مورد توجه قرار نگرفت و امروزه در کشورهای در حال توسعه با شیوع بسیار زیاد بیماری های قلبی- عروقی مواجه هستیم.

پزشکان معتقدند که نباید اجازه دهیم اتفاق مشابهی در مورد پوکی استخوان بیفتد. متاسفانه بی توجهی به پوکی استخوان هنوز در میان افراد مرتبط با بهداشت، بیماران و عموم مردم به طور واضح دیده می شود. 20 اکتبر (28 مهر) هر سال روز جهانی پوکی استخوان نامیده می شود. در این روز برنامه های مختلفی در سراسر جهان برای آگاه کردن عموم در مورد پیشگیری از این بیماری که هنوز هم اغلب افراد شناخت دقیقی از آن ندارند به اجرا در می آید. در واقع اهداف برنامه های آموزشی پیشنهاد شده توسط سازمان بهداشت جهانی در جهت افزایش اطلاعات عامه مردم از نحوه عملکرد استخوان ها و پوکی استخوان است تا بدین ترتیب آگاهی نسبت به عوامل خطرساز اساسی، پیشگیری و مراقبت از بیماری افزایش یابد.

در حال حاضر بیش از 200 میلیون نفر در سراسر دنیا مبتلا به پوکی استخوان (استئوپروز) هستند. براساس گزارش سازمان بین المللی پوکی استخوان، در هر30 ثانیه یک نفر در اتحادیه اروپایی دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می شود. درمان پوکی استخوان و تبعات ناشی از آن به طور مستقیم در اروپا و امریکا سالانه به مبلغی حدود 27 میلیون دلار بالغ می شود. برآورد می شود تعداد شکستگی های لگن به علت پوکی استخوان تا اواسط قرن حاضر به 3 برابر افزایش یابد.

بافت استخوان از سلول های زنده و مواد در حال تغییر تشکیل شده است. بیماری پوکی استخوان یا «استئوپروز» که به دردخاموش نیز مشهور است، عارضه ای است که در آن، تراکم سلول های استخوانی کم می شود و از قدرت طبیعی آن کاسته می شود. در این حالت، استخوان شکننده می شود و احتمال شکستگی حتی بر اثر ضربات کوچک افزایش می یابد.

پوکی استخوان از بیماری های شایع است. روند این بیماری از 35 سالگی آغاز می شود. حدود نیمی از زنان مسن تر از 45 سال و90 درصد زنان مسن تر از 75 سال، به پوکی استخوان مبتلا می شوند. در ایران نیز50 درصد زنان 40 ساله و 90 درصد زنان 75 ساله، مبتلا به این بیماری هستند. به طور تقریبی، از هر سه زن، یک نفر و از هر 12مرد یک نفر، به پوکی استخوان مبتلا می شوند و این امر در سال، منجر به ده ها هزار شکستگـی ناتـوان کننده در مبتلایان می شود. با وجود این، متاسفانه تعداد اندکی از مبتلایان پوکی استخوان مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرند.

عوامل مختلف

پوکی استخوان به دلایل مختلف در افراد ایجاد می شود از جمله این عوامل افزایش سن فرد است که احتمال بروز پوکی استخوان را در افراد افزایش می دهد. در واقع بعد از 30 سالگی به ازای هر 10 سال بتدریج علائم کاهش توده استخوانی افزایش می یابد. جنس، یائسگی، سابقه فامیلی، وزن و اندازه استخوان، بیماری ها، مصرف داروها، عدم تحرک، سیگار کشیدن و کمبود کلسیم و ویتامین در مواد غذایی از دیگر دلایل ابتلائ به پوکی استخوان است.

علاوه بر این موارد، پوکی استخوان به طور ثانویه در افرادی که اختلالات هورمونی و متابولیسمی مانند بیمـاری هـای مزمـن کبـد و کلیـه، دیابـت نـوع یک و اختلال رشد و هورمون های جنسی دارند بیشتر دیده می شود. همچنین از عوارض مصرف طولانی مدت داروهای حاوی کورتون نیز بروز پوکی استخوان است.

زنان 4 برابر مردان

اگرچه با افزایش سن هم مردان و هم زنان بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار می گیرند اما زنان در مجموع 4 برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند؛ علت این امر، کوچک و ظریف بودن استخوان های زنان نسبت به مردان و متراکم بودن بیشتر استخوان آقایان است.

زنان در 75 سالگی به طور متوسط 25 درصد حجم استخوان های متراکم و 40 درصد حجم استخوان های اسفنجـی شـان را از دسـت می دهنـد و بـه طور کلی 84 درصد زنان بالای 80 سال دچار پوکی استخوان می شونـد. از طرفـی هـر قـدر یائسگـی در سنیـن پایین تر آغاز شود خطر ابتلا به پوکی استخوان افزایش می یابد.یائسگی معمولا حوالی سن 50 سالگی رخ می دهد و با بروز آن میزان هورمون های استروژن تخمدان کاهش می یابد. این هورمون نقش مهمی در استحکام استخوان ها دارد، با کمبود هورمون استروژن تخریب بافت استخوانی افزایش می یابد. زنانی که یائسگی زودرس دارند (قبل از 45 سالگی) و نیز بانوانی که تخمدان هایشان با جراحی برداشته شده است بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند. زنانی که بسیار لاغرند و استخوان بندی ظریفی دارند بیش از زنان چاق یا افرادی که اسکلت بندی درشتی دارند مستعد پوکی استخوان هستند. طبق آمارها در کشور ما 30 تا 50 درصد زنان و 20 تا 30 درصد مردان به پوکی استخوان مبتلا هستند.

آمار بالا در ایران

مطالعه ای که چندی پیش توسط وزارت بهداشت انجام شده نشان می دهد 47 درصد زنان و 44 درصد مردان بالای 50 سال در ایران دچار کمبود تراکم استخوان هستند و 4.6 افراد 20 تا 70 سال در ایران به پوکی استخوان در ستون فقرات مبتلا هستند. همچنین از هر 4 زن ایرانی بالای 50 سال، یک نفر به پوکی استخوان مبتلاست. این در حالی است که آمارهای جهانی، فاصله معنی داری با آمار کشور ما دارد. در سرتاسر دنیا از هر 3 زن، یک زن و از هر 5 مرد یک مرد بالای 50 سال دچار پوکی استخوان هستند. مطالعه دیگری در ایران نشان داده است نیمی از زنان بالای 45 سال و 90 درصد زنان بالای 75 سال در ایران به پوکی استخوان مبتلا هستند.

بیماری خاموش

فرد ممکن است بدون آن که خود متوجه شود به پوکی استخوان مبتلا شده باشد، در واقع به همین علت است که پوکی استخوان بیماری خاموش نامیده می شود. متاسفانه علائم بالینی در مراحل اول این بیماری وجود ندارد. اما در مراحل پیشرفته از روی عوارض می توان به وجود این بیماری پی برد. عوارض این بیماری عبارتند از: شکستگی خودبه خودی با کمترین ضربه بر استخوان ها بخصوص در نواحی ران و لگن، کمر و ستون مهره ها که غالبا این اولین علامت است. کمر درد شدید در نقطه خاص که نشانه شکستگی است.

شکستگـی هـای حاصـل از این بیماری، به طور عمده درنواحی گردن، استخوان ران، مهره های ستون فقرات و استخوان های مچ دست، رخ می دهد حتی گاهی شکستگی های خودبه خودی مهره ها، گردن و استخوان ران نیز دیده شده است. وقتی بیماری خیلی شدید باشد، فشارهای خفیفی مثل خم شدن به جلو، عطسه یا سرفه کردن نیز می تواند باعث شکستگی مهره شود. از عوارض دیگر این بیماری تغییر شکل ستون فقرات است که موجب انحنای پشت یا قوز درآوردن می شود. کوتاه شدن قد نیز می تواند عارضه ای از این بیماری تلقی شود حتی بعضی محققان عقیده دارند افتادن دندان ها در سال های بالا نیز ناشی از همین پوکی استخوان است.

در حال حاضر بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان ، سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری است. امروزه برای سنجش تراکم استخوان دستگاه های جدیدی ساخته شده اند که می توانند با دقت نسبتا زیادی تراکم استخوانی ونسبت آن با استخوان سالم و سن مناسب را اندازه گیری کنند. آزمایش سنجش تراکم استخوانی بدون درد است و تنها چند دقیقه طول می کشد، همچنین احتیاج به آمادگی قبلی ندارد و برای انجام آن دارویی مصرف نمی شود. این سنجش پزشک را قادر می سازد تا استحکام استخوان را بسنجد و شدت پوکی استخوان را مشخص کند.

جوش شیرین به جای شیر

انستیتو تحقیقات تغذیه ایران در بررسی های خود به این نتیجه رسیده است که مصرف کم لبنیات سبب شده تا 90 درصد خانواده های ایرانی، کمتر از حد استاندارد کلسیم دریافت کنند. موضوع ناخوشایندی که ریشه در این کمبود کلسیم گسترده دارد، این است که سن پوکی استخوان در زنان ایرانی به 35 سال کاهش یافته است و اکثر این خانم ها با پوکی استخوان وارد دهه چهارم زندگی شان می شوند. مساله نگران کننده دیگری که وجود دارد، استفاده از جوش شیرین در پخت نان بخصوص در تهران است.

جوش شیرین موجود در نان موجب می شود کلسیم مواد غذایی جذب نشود و در نتیجه روند پوکی استخوان تسریع شود. در حقیقت خانواده های ایرانی به جای مصرف شیر که می تواند جلوی پوکی استخوان را بگیرد، جوش شیرین مصرف می کنند که سیر بیماری را تشدید می کند.

پیشگیری آسان

پیشگیری همواره بهتر از درمان است خصوصا اگر این پیشگیری بسیار ساده باشد. در حقیقت می توان با روش های ساده ای، خطر پوکی استخوان را کاهش داد: تغذیه مناسب، از روش های بسیار موثر برای پیشگیری از پوکی استخوان است. غذای روزانه ما باید حاوی املاح کافی خصوصا کلسیم و ویتامین های لازم باشد تا روند پوکی استخوان کندتر شود. بهترین منبع کلسیم و پروتئین شیر، پنیر، ماست، و غذاهای دریایی به ویژه ماهی است.

مصرف کلسیم روزانه 800 میلی گرم و در زنان باردار و شیرده 1200میلی گرم خصوصا از طریق مصرف لبنیات روند پوکی استخوان را به تعویق می اندازد. ویتامین D برای سلامت استخوان ها وجذب کلسیم، لازم و ضروری است. بنابراین باید زمانی را دربیرون خانه گذراند تا آفتاب بتواند پوست را برای ساختن ویتامین D تحریک کند. به همراه آن خوردن منابع غذایی و مکمل های غذایی حاوی ویتامین D که به جذب کلسیم کمک می کند، از راه های عمده پیشگیری از ابتلاء به پوکی استخوان است.

انجام حرکات ورزشی مستمر تراکم سلول های استخوانی را زیاد می کند بنابراین ورزش هایی نظیر پیاده روی تند و شنا توصیه می شود. انجام ورزش های تحمل وزن از قبیل بارفیکس، تند راه رفتن، استفاده کردن از پله، کوهنوردی و نرمش های روزانه به ترمیم و ساختن بافت استخوان ها کمک می کند، به طور کلی فعالیت های فیزیکی باعث تقویت عضلات و افزایش تعادل بدن می شود، در نتیجه از افتادن که علت اصلـی شکستگـی اسـت جلوگیری می کند. در نهایت از مصرف مواد افزایش دهنده پوکی استخوان، مانند الکل، سیگار، قهوه فراوان و انواع نوشابه ها، باید خودداری شود.
 

 

استخوان بافت زنده ای است که از دو لایه داخلی و خارجی تشکیل شده است. لایه داخلی ضخیم بوده و از شبکه های محکمی تشکیل شده که توده استخوانی را ایجاد می کند. در بدن انسان استخوان ها به طور مرتب ساخته شده و از بین می روند.

به گزارش ایران ویج ، البته سرعت این روند در تمام عمر فرد یکسان نیست، به طوری که توده استخوانی در سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی به حداکثر میزان خود می رسد و سپس به تدریج کاهش می یابد. حداکثر توده استخوانی در افراد مختلف متفاوت است و به عوامل ارثی، تغذیه، فعالیت بدنی و شیوه زندگی در طول دوره رشد بستگی دارد.

در این وضعیت، استخوان ضعیف شده و با کوچک ترین ضربه دچار شکستگی می شود. این پدیده در سنین سالمندی شایع بوده اما با اقدامات ساده ای می توان آن را به تاخیر انداخت یا شدت آن را کاهش داد.

▪ پوکی استخوان اغلب تا زمان شکستگی استخوانی علامتی ندارد

اهمیت پوکی استخوان در آن است که اغلب تا زمان شکستگی استخوانی علامتی ندارد. ستون فقرات، استخوان ران، لگن، مچ دست و انتهای ساعد به ترتیب شایع ترین محل هایی هستند که در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی می شوند. بسیاری از شکستگی های ستون فقرات تنها با درد شدید پشت همراه هستند و علامت دیگری ندارند. انحراف ستون مهره ها در اثر جوش خوردن خودبخودی آنها می تواند از علایم این بیماری باشد.

▪ چه عواملی ایجاد کننده پوکی استخوان هستند؟

ـ سن: با بالارفتن سن، تراکم استخوان در هر دو جنس به تدریج کاهش می یابد؛ به طوری که از حدود ۴۰ سالگی نیم تا یک درصد در سال کاهش می یابد.

ـ جنس: پوکی استخوان در زنان به دلیل کم بودن توده استخوان و پدیده یائسگی شایع تر است؛ به طوری که زنان در هر سنی ۴ تا ۵ برابر مردان دچار شکستگی استخوان می شوند.

ـ یائسگی و کاهش هورمون های جنسی: هورمون های جنسی نقش مهمی در استحکام استخوان ها دارند. بنابراین هر عاملی از جمله یائسگی که باعث کم شدن این هورمون ها شود پوکی استخوان را تسریع می کند.

ـ سابقه فامیلی: در صورت سابقه شکستگی در بستگان نزدیک (پدر، مادر، خواهر و برادر) احتمال ابتلا به شکستگی تا دو برابر افزایش می یابد.

ـ نژاد و عوامل ارثی: نژاد آسیایی و افرادی که پوست و موی روشن دارند، بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.

ـ جثه بدنی: استخوان بندی ظریف و جثه کوچک تر موجب افزایش احتمال پوکی استخوان می شود.

ـ بیماری های همراه: برخی بیماری ها نظیر بیماری های مزمن کبد و کلیه، دیابت نوع۱، افزایش هورمون تیروئید و پاراتیروئید، اختلالات هورمون های جنسی، اسهال مزمن و اختلالات سوء جذب، بی اشتهایی عصبی، پیوند اعضا و برخی سرطان ها باعث افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان می شوند.

ـ مصرف داروها: مصرف طولانی مدت داروهای حاوی کورتون، داروهای ضد صرع و داروهایی که برای درمان بیماری های تیروئید مصرف می شوند؛ موجب بروز پوکی استخوان می شود. این دسته داروها حتما باید با تجویز پزشک و درصورت نیاز با مکمل های دارویی مانند کلسیم و ویتامین «د» مصرف شوند.

ـ ورزش و فعالیت بدنی: ورزش سبب افزایش رشد استخوانی بویژه در کودکی و دوران بلوغ می شود. ورزش مناسب و متناسب با سن به طور مستمر موجب افزایش تراکم استخوانی می شود.

ـ رژیم غذایی: کلسیم باعث قوی شدن استخوان ها می شود. ویتامین «د» نیز مانند کلیدی است که باعث ورود کلسیم به استخوان ها و استحکام آنها می شود. مصرف این دو ماده در رژیم غذایی به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می کند.

ـ مصرف دخانیات و الکل: مصرف دخانیات شامل سیگار، قلیان، پیپ و چپق موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش وزن و تخریب هورمون های جنسی می شود که به تسریع پوکی استخوان می انجامد. مصرف الکل نیز با کم کردن فعالیت سلول های سازنده استخوان موجب پوکی استخوان می شود.

▪ پوکی استخوان چگونه منجر به شکستگی می شود؟

حدود ۵ درصد زمین خوردگی ها منجر به شکستگی می شوند

به گزارش یسنا، مسلما استخوان هایی که استحکام کافی برای حفظ تعادل بدن را نداشته باشند، به راحتی متعاقب نیروهای جزیی مانند زمین خوردن و یا سقوط از پله دچار شکستگی می شوند. به همین دلیل شایع ترین علت شکستگی های ناشی از پوکی استخوان سقوط و زمین خوردن است. عواملی مانند موانع محیطی، نور کم، اختلال بینایی، فراموشی و استفاده از داروهای خواب آور در افزایش احتمال سقوط و شکستگی نقش دارند.

پوکی استخوان علامتی ندارد اما با مشاهده علائم زیر به پزشک مراجعه کنید

ـ کاهش قد به میزان حدود ۳ سانتی متر نسبت به دوران جوانی

ـ قوز درستون فقرات که به تازگی ایجاد شده باشد

ـ شکستگی دراثر ضربه خفیف یا زمین خوردن جزیی

▪ اگر به پوکی استخوان مشکوک شدیم، چه کنیم؟

بخاطر داشته باشید که پوکی استخوان براحتی قابل تشخیص و درمان است. تشخیص پوکی استخوان توسط پزشک و با اندازه گیری تراکم استخوان انجام می شود. اندازه گیری تراکم استخوان یک ر وش بدون درد است که با استفاده از دستگاه مخصوصی انجام شده و حدود ۱۵ دقیقه طول می کشد.

در صورت تشخیص پوکی استخوان با بکارگیری توصیه های دارویی و غیردارویی می توان از پیشرفت پوکی استخوان و شکستگی استخوان که مهم ترین عارضه آن است پیشگیری کرد. رعایت رژیم غذایی، ترک مصرف دخانیات و فعالیت بدنی مناسب از پیشرفت پوکی استخوان جلوگیری می کند. داروهای موثر در افزایش توده استخوان باید با تجویز پزشک مصرف شوند. در صورت نیاز به این داروها آنها را مطابق دستور دارویی و بطور مستمر استفاده کنید.

▪ در صورت بروز پوکی استخوان برای پیشگیری از شکستگی چه باید کرد؟

با پیش بینی دستگیره و نرده در محل پله، آشپزخانه و حمام؛ کنترل مستمر موانع عبور و مرور و استفاده از صندلی یا چهارپایه در حمام و آشپزخانه از زمین خوردن جلوگیری کنید. همچنین اگر از داروهای آرام بخش استفاده می کنید حتما محل رفت و آمد خود را در شب کنترل کنید تا مانعی سر راه شما نباشد.

▪ چگونه از بروز پوکی استخوان پیشگیری کنیم؟

ـ برای پیشگیری از پوکی استخوان قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب به دریافت ویتامین «د» کمک می کند.

ـ از منابع کلسیم و ویتامین «د» به اندازه کافی در رژیم غذایی خود استفاده کنید.

ـ از مصرف دخانیات به هر شکل (سیگار و قلیان) خودداری کنید.

ـ ورزش مستمر و متناسب را در برنامه زندگی خود بگنجانید.

▪ پزشکان چه توصیه های غذایی برای پیشگیری از بروز پوکی استخوان دارند؟

ـ غلات، لبنیات، حبوبات، سبزی، ماهی و میوه را در رژیم غذایی خود بگنجانید. مصرف روزانه سه لیوان شیر یا ماست کم چرب (یا دو قطعه پنیر بجای هر لیوان شیر) می تواند کلسیم مورد نیاز روزانه بدن را تامین کرده به سلامت استخوان ها کمک می کند.

ـ از مصرف نوشابه یا قهوه خودداری کرده و دوغ کم نمک را جایگزین آن کنید. روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید.

ـ ماهی ها، جگر و تخم مرغ منابع غذایی حاوی ویتامین «د» هستند؛ از آنها در برنامه هفتگی غذایی خود استفاده کنید.

ـ اگر قادر به انجام انواع ورزش ها نیستید حداقل سه بار در هفته به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پیاده روی کنید.

پیاده روی بهترین جایگزین برای انواع ورزش ها جهت جلوگیری از پوکی استخوان است. 

پوکی استخوان «بیماری خاموش»....!!!

پوکی استخوان یا استئوپروز از دیرباز وجود داشته ولی زیاد مورد توجه قرار نمی گرفت به دلیل این که علائم خاصی به غیر از شکستگی استخوان در موارد پیشرفته از خود نشان نمی دهد.

پوکی استخوان شایع ترین بیماری متابولیک استخوان است که امروزه به عنوان یک معضل بهداشت عمومی شناخته می شود که با بالارفتن سن متوسط جامعه اهمیت آن روز به روز بیشتر می شود.

به طوری که سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۱ پوکی استخوان را همراه با سرطان، سکته قلبی و سکته مغزی ۴ دشمن اصلی بشر اعلام کرد.

برای خود تراکم استخوان آرزو کنید

تراکم استخوان در نقطه مقابل پوکی استخوان قرار دارد. کسانی که درگیر بیماری پوکی استخوان نیستند، از موهبتی به نام تراکم استخوان استفاده می کنند، چیزی که امیدواریم برای همه شما پیش بیاید و وجود داشته باشد.

برای آن که بدانید از پوکی استخوان رنج می برید یا نه، باید به پزشک مراجعه کنید و احتمالا اسکن استخوان بدهید، با توجه به این که ایران جامعه جوانی دارد، احتمال شیوع این بیماری در چند سال آینده زیاد است.

این بیماری خاموش است

این بیماری بزرگ ترین دغدغه خانم ها برای روزهای میانسالی است. مشکلی که دیر یا زود سراغ همه ما را خواهد گرفت. بنابراین خود را آماده مقابله کنید.

پوکی استخوان «بیماری خاموش» نامیده می شود زیرا علائم بالینی نداشته و در صورت پیشگیری و درمان نکردن پیشرفت می کند و اولین بار خود را با عوارض جانبی که همان شکستگی استخوان و حتی گاهی مرگ است نشان می دهد.

در حالی که این بیماری ناتوان کننده، در مراحل اولیه قابل تشخیص، پیشگیری و درمان است.

پوکی استخوان بیماری ای است که با کاهش توده استخوانی و تغییر ساختمان میکروسکوپی استخوان، منجر به افزایش شکستگی استخوان و افزایش ریسک شکستگی (نه لزوما بروز شکستگی) می شود.

خانم ها بیشتر در خطر هستند

در سنین بالای ۵۰سال ریسک شکستگی های شایع از پوکی استخوان در استخوان بالای پا، مهره های کمر و انتهای استخوان ساعد افزایش پیدا می کند که در خانم ها ۴۰درصد و در آقایان ۱۲درصد است.

مطالعات اولیه واحد استئوپروز مرکز تحقیقات روماتولوژی دانشگاه تهران نشان می دهد که متأسفانه دانسیته استخوان (تراکم استخوان) در ایرانیان نسبت به استانداردهای بین المللی کمتر است.

به طوری که در خانم ها این دانسیته در ستون فقرات ۵/۶ درصد و استخوان بالای پا ۴/۵ درصد پایین تر است و در آقایان این کاهش در ستون مهره ها به طور متوسط ۸/۱۳ درصد و در استخوان بالای پا ۶/۴ درصد است.

همه چیزهایی که روی استخوان های شما تاثیر می گذارند

الف) ارث

بیش از ۸۰درصد تغییرات توده استخوانی وابسته به فاکتورهای ژنتیک است. تراکم استخوان به خصوص در خانم های جوان ارتباط بسیار نزدیکی یا تراکم استخوان در وابستگان آنها دارد.

ارتباط تراکم استخوان در ۲قلوهای تک تخمکی بسیار نزدیک تر از ۲قلوهای ۲تخمکی است.

نقص های ژنتیک در گیرنده های ویتامین D نیز سبب کاهش تراکم استخوان می شود.

ب) جنس

توده استخوانی در آقایان بیشتر از خانم هاست. متاسفانه!

افزایش توده استخوانی از بدو تولد تا سن ۲۰سالگی صورت می گیرد و از سن ۲۰ تا ۴۰سالگی تقریبا حالت Ploto یا کفی پیدا می کند، این یک شرایط بینابینی است که می تواند افزایش توده استخوانی را در برداشته باشد.

بعد از ۴۰سالگی دوران کاهش تراکم استخوان آغاز می شود که آن هم بستگی به عوامل گوناگون دارد.

چه ورزشی به درد استخوان های شما می خورد

ورزش در سنین نوجوانی، بلوغ و رژیم غذایی مناسب باعث افزایش توده استخوانی می شود. ورزش بیش از حد و استفاده غیرمنطقی از مکمل های غیراستاندارد به خصوص اگر در خانم ها باعث قطع قاعدگی زودرس بشود، کاهش توده استخوانی را به دنبال دارد.

انجام ورزش باید به صورت منظم و مفرح باشد و قطع ناگهانی آن عاملی در جهت کاهش توده استخوانی است.

برای آن که محتاج صندلی چرخ دار نشویم

نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که بیماری پوکی استخوان بیماری خطرناکی است، زیرا تا قبل از شکستگی اندام هیچ علامتی از خود نشان نمی دهد.

شایع ترین عوارض این بیماری، شکستگی مهره ها به صورت خود به خود یا با یک ضربه خفیف است که کاهش قد و خمیدگی کمر را می تواند به دنبال داشته باشد.

خطرناک ترین شکستگی مربوط به بالای پا، ساعد و بازوست.نکته مهم این است که ۵۰درصد افرادی که دچار این شکستگی ها می شوند از نظر توانایی به ندرت شرایط مساعد و یا شرایط قبل از شکستگی را پیدا می کنند و ۲۰درصد این افراد کاملا ناتوان می شوند.

به حدی که با صندلی چرخ دار باید امورات شان را بگذرانند و ۲۰درصد هم در همان سال اول به دلیل عوارض شکستگی جان خود را از دست می دهند.

سیکل های قاعدگی را کنترل کنید

در میان هورمون های زنانه استروژن عاملی است که باعث تحریک و جذب کلسیم از روده ها می شود و پروژسترون مانع از اثر ترکیبات کورتون دار بر بدن می شود و ترکیب استخوان سازی را بیشتر می کند.

توده استخوانی در خانم ها به وضعیت سیکل های قاعدگی بستگی دارد. شروع زودرس قاعدگی باعث افزایش توده استخوانی و تاخیر آن موجب کاهش توده استخوانی می شود.

قاعدگی نامنظم کاهش توده استخوانی را به دنبال دارد پس کنترل سیکل های قاعدگی مرتب از ضروریات است.

قاعدگی نداشتن به مدت یک سال یائسگی محسوب می شود اما اگر خانمی اقدام به برداشتن تخمک ها کند، بعد از۲ ماه یائسه محسوب می شود که شروع پوکی استخوان را به دنبال دارد.

این غذاها را نخورید

تغذیه اثر بسیار مهمی در میزان توده استخوانی دارد. مهم ترین عامل افزایش توده استخوانی کلسیم است و میزان کلسیم در غذای روزانه تاثیر بسزایی در این خصوص و اختلالات در نحوه مصرف غذا و نوشیدنی ها دارد.

رژیم های لاغری غیراستاندارد یا خودسرانه، کم اشتهایی و استفاده بی رویه از غذاهای فست فود عوامل موثری در زمینه سازی پوکی استخوان هستند.

نمک نخورید، نمکدان بشکنید!

نمک عاملی است که مانع از جذب کلسیم می شود پس استفاده از دوغ های آماده در بازار که مملو از نمک است جذب کلسیم را دچار اختلال می کند، بنابراین از دوغ بدون نمک که در منزل تهیه می شود استفاده کنید.

در مورد استفاده از ویتامین ها و مکمل ها و دارو حتما با پزشک معالج خود مشورت کنید و بدون تجویز پزشک و به توصیه دیگران اقدام به استفاده از داروها و مکمل ها نکنید. به امید زندگی سالم و پر از نشاط.

بیماری هایی که استخوان ها را مستعد پوکی می کنند

▪ بعضی از بیماری ها می توانند عاملی در جهت پوکی استخوان باشند.

▪ سرطان ها و بیماری هایی که با مصرف کورتون زیاد همراه است.

▪ بیماری دیابت

▪ بیماری کم کاری تیروئید

▪ فعال شدن بیش از اندازه هورمون پاراتیروئید

▪ یائسگی زودرس

▪ در نهایت افزایش سن

▪ عوامل فرعی دیگر

▪ بی تحرکی (بیش از ۶ماه در بستر بیماری بودن)

▪ فقدان کلسیم و ویتامین D در رژیم غذایی.

▪ فقدان نورآفتاب (وجود نورآفتاب برای تبدیل

▪ ویتامین D به ۳D که فرم قابل جذب است ضروری است)

▪ توده بدنی BMI زیر ۱۹ (لاغری مفرط)

▪ مصرف سیگار

▪ مصرف هپارین (داروی ضدانعقاد) و ضد تشنج.

راه هایی برای فرار از شکستگی استخوان

▪ توصیه به تغذیه مناسب، ورزش و تحرک در کودکان تا سن بلوغ.

▪ استفاده مناسب از شیر(حداقل ۲ لیوان در روز)

▪ استفاده از نور خورشید.

▪ در بزرگسالان مصرف روزانه ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم و۴۰۰ تا ۸۰۰واحد ویتامین D.

کف دست ها را به سمت خورشید بگیرید

وقتی به بیماران یا افراد سالم توصیه می شود از نورخورشید استفاده کنند. دچار این اشتباه می شوند که اگر نورخورشید با لباس تماس داشته باشد کافی است، که این یک باور غلط است.

تماس نورخورشید با پوست بدن اثربخشی خاص خودش را در تبدیل ویتامین D به ۳D دارند.بنابراین به خانم ها توصیه می شود؛ به مدت ۱۵دقیقه روزانه کف دست ها را در معرض تابش نورخورشید قرار دهند.

در هر شرایطی امکان چنین حرکتی وجود دارد. نکته دوم این که ممکن است افراد نسبت به استفاده از شیر دچار حساسیت گوارشی شده و به نفخ یا اسهال دچار شوند که برای پیشگیری می توانند از شیرهای کم لاکتور استفاده کنند.

سوم این که نیمی از افراد به دلیل بالا بودن چربی خون استفاده از شیر را جایز نمی دانند.

این گروه می توانند از شیرهایی استفاده نمایید که میزان چربی آن ها صفر است.

 

روش هایی مناسب برای مبارزه با پوکی استخوان

هم مردان و هم زنان ممکن است دچار پوکی استخوان شوند اما این بیماری بین خانم ها شایع تر است، به ویژه پس از سن یائسگی. آزمایش های سنجش تراکم استخوان، راه حلی برای پیشگیری از آن است اما بسیاری از کسانی که پوکی استخوان دارند، تا پیش از این که دچار شکستگی استخوان نشده اند، از بیماری خود آگاهی ندارند.
 

● خانم ها هفته ای ۵ بار ورزش کنند

ورزش یکی از پراهمیت ترین چیزهایی است که می توان برای پیشگیری از پوکی استخوان انجام داد. دکتر کنت لیلز، استاد پزشکی دانشگاه دوک در دورهام نورت کالیفرنیا می گوید: « به طور کلی کم ورزش کردن بسیار بد است، برای مثال فضانوردان و بیمارانی که آسیب نخاعی دارند و در نتیجه نمی توانند ورزش کنند دچار تحلیل رفتن استخوان ها می شوند. این دسته از افراد به دلیل میزان محدود حرکات بدنی و محدودیت در انجام تمرینات تحمل وزن، به خصوص تمریناتی که برخلاف جاذبه زمین انجام می شود، مانند پیاده روی، دو، وزنه برداری، شنای روی زمین و بالا رفتن از پله ها، دچار مشکل شدید هستند.»دکتر لیلز به همه خانم ها توصیه می کند ۵ تا ۶ بار در هفته فعالیت بدنی داشته باشند و ۲ تا ۳ بار در هفته ۳۰ دقیقه ورزش هوازی و تمرینات کششی انجام دهند.

● اگر مادرتان مشکل داشت...

دکتر سابرینا استریک لند، جراح ارتوپد در مرکـز ورزشی زنــان در بیمارستان تخصصــی نیــویـورک ســیتی، می گوید:« اگر بدانید ریسک بالایی برای ابتلا به پوکی استخوان دارید، می توانید زودتر برای پیشگیری از آن اقدام کنید.» این پزشک متخصص می گوید: «اگر مادرتان مبتلا به این بیماری بود، شما نیز باید تا قبل از ۲۰ تا ۳۰ سالگی هر کاری که می توانید انجام دهید. انسان ها تا ۳۰ سالگی توانایی استخوان سازی دارند، بنابراین در این دوران باید تغذیه ای مناسب داشته باشیم تا تراکم استخوان ها را تا هنگامی که توانایی ساخت آن ها را داریم، افزایش دهیم.» این هم یادتان باشد که خانم هایی که پوست سفید تر دارند وهمچنین نژاد آسیایی ها به دلیل این که به طور نسبی جثه لاغرتری داشته، نسبت به دیگر افراد ریسک بالاتری برای ابتلا به پوکی استخوان دارند.

● ویتامین D

ویتامین D به جذب، حفظ و مصرف کلسیم در بدن کمک می کند. نور خورشید موجب تولید این ویتامین می شود. منابع ویتامین D در رژیم غذایی شامل غذاهای استحکام دار مانند شیر، آب پرتقال و غلات صبحانه است.

به طور کلی، دریافت مقدار زیاد ویتامین D به طور طبیعی و از طریق تغذیه بسیار بعید است مگر این که در مصرف مکمل های دارویی زیاده روی کنید. زیاد مصرف کردن آن می تواند برای قلب و کلیه ها مضر باشد.

● حداکثر ۲ فنجان

دکتر استریک می گوید کافئین می تواند در جذب کلسیم در بدن تاثیر بگذارد، پس مصرف هرگونه ترکیبات کافئین دار مانند نوشابه های گازدار، قهوه یا شکلات باید محدود شود. مصرف کم کافئین، برای نمونه ۳۰۰ میلی گرم در روز که تقریبا معادل یک فنجان قهوه یا ۲ فنجان چای است، تا زمانی که به اندازه کافی در بدن تان کلسیم داشته باشید، مشکلی ایجاد نمی کند.

 ● نمک ضد استخوان

با این که تاثیرات نمک بر پوکی استخوان کاملا مشخص نشده است اما به نظر می رسد بین مقدار بالای سدیم غذاها و از بین رفتن و تحلیل استخوان ها، به خصوص برای افرادی که فشار خون بالا دارند، رابطه ای وجود دارد. به طور کلی، نمک میزان دفع کلسیم در ادرار و عرق بدن را افزایش می دهد و اگر از قبل دچار کمبود کلسیم بوده اید، می تواند محرکی برای تحلیل رفتن استخوان ها باشد. پژوهش های انجام شده در این زمینه ثابت کرده است افرادی که فشار خون بالا دارند، کلسیم بیشتری را از طریق ادرار دفع می کنند. دکتر لیلز می گوید:«این مسئله می تواند ۱۰درصد افرادی که به طور ارثی اختلالات سوخت و ساز دارند را دچار مشکل کند که سبب دفع کلسیم فراوان از طریق کلیه ها می شود.»

● سیگار نکشید

دکتر استریک لند می گوید:«من به همه بیمارانم توصیه می کنم سیگار را ترک کنند زیرا سیگار برای استخوان ها مضر است. سیگار کشیدن مانع بهبود شکستگی های استخوانی می شود و توانایی بدن را برای ساخت دوباره استخوان کاهش می دهد.

وقتی سیگار را ترک می کنید، به طور ناگهانی استقامت استخوان ها و قابلیت بهبود آسیب ها را افزایش می دهید.»

● داروهایی که بعضی وقت ها سم هستند

مصرف برخی داروها می تواند احتمال ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد. یکی از مهم ترین عوامل، داروهای کورتیکواستروئید ضد التهابی یا همان کورتون ها هستند؛ (مثل پریدنیسون که سبب از بین رفتن استخوان می شود. داروهای ضد افسردگی معروف هم با پوکی استخوان وابسته هستند.

● قرص کلسیم بخورید اما به اندازه

به عقیده انجمن ملی سلامت کانادا، افراد بزرگسال باید در روز هزار میلی گرم کلسیم دریافت کنند. برای خانم های بالای ۵۰ سال و آقایان بالای ۷۰ سال این میزان به ۱۲۰۰ میلی گرم در روز افزایش می یابد. طبق گزارش انجمن ملی پزشکی غدد در سال ۲۰۱۰، بیشتر افراد، به استثنای دختران در سن بلوغ و سالمندان، در رژیم غذایی خود به اندازه کافی کلسیم دریافت می کنند و نیاز به مکمل ندارند.

مکمل های دارویی کلسیم به طور مشخص بدون ضرر هستند اما باید به اندازه معین و همراه با ویتامین D مصرف شوند. مصرف بیش از اندازه آن ها می تواند خطر ایجاد سنگ کلیه و دیگر مشکلات را افزایش دهد.

 

از جوانی برای سلامت استخوان هایتان برنامه ریزی کنید

راهنمای کامل سلامت استخوان های شما

  

هر زن جوان روزانه به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم (و ۱۰۰۰ واحد ویتامین D برای جذب این میزان کلسیم در بدن) نیاز دارد. به طور معمول، بسیاری از زنان جوان تنها ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلی گرم کلسیم طی روز از غذاهای مصرفی کلسیم جذب می کنند. درکل ۶ نوع کلسیم مختلف (با ترکیبات گوناگون) در دسترس است اما ۲ نوع کربنات کلسیم و سیترات کلسیم ترکیباتی هستند که توسط بدن راحت تر و به شکل مناسب تر جذب می شوند.

● از جوانی برای پیری تان سرمایه گذاری کنید

به طور معمول تا وقتی در زمان دوچرخه سواری زمین نیفتید یا در حادثه رانندگی، دست و پای تان نشکند (یا مو برندارد) یاد استخوان های تان نمی افتید، اما استخوان ها اسکلت بدن و کلید مراقبت از زندگی سالم و فعال شما هستند. شاید فکر کنید که اهمیت دادن به استخوان ها مخصوص دوران پیری است، اما اشتباه نکنید اگر می خواهید همیشه سرحال باشید و روی پاهای خودتان راه بروید باید از همین امروز به فکر استخوان های خودتان باشید.

● خانم ها حواس تان را جمع کنید

دکتر کندال موزیلی، فوق تخصص غدد که روی استخوان شناسی متمرکز است، می گوید: «بیشتر زنان جوان در مورد استخوان ها، فیزیولوژی و راهکارهای سلامت آنها چیزی نمی دانند.» مطالعه ای که توسط سازمان بهداشت جهانی روی زنان بیش از ۱۱ کشور جهان انجام گرفته، نشان می دهد بیشتر زنان این کشورها که در سالیان قبل از یائسگی قرار داشتند (سنی که مستعد شروع بیماری پوکی استخوان است) نمی دانستند که در معرض این بیماری قرار دارند و چه اقداماتی را باید برای دور ماندن از این حالت آزاردهنده و مشکل انجام دهند.

دکتر موزیلی می گوید بیشتر زنان تنها زمانی که دچار شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان شوند به این بیماری توجه خواهند کرد درحالی که این بیماری سال ها قبل در آنها به وجود آمده است. براساس آمار سازمان بهداشت جهانی، ۲۰درصد زنان زیر ۳۰سال جهان دارای فقر املاح معدنی در استخوان ها و ضعف بافت استخوانی هستند. برای همین اهمیت دادن به تمام نکات مربوط به سلامت استخوان ها در هر سنی بسیار مهم است.

● استخوان ها زنده هستند

شاید به نظر شما استخوان های سفت و سخت تان شبیه موجودات زنده نباشند اما واقعیت این است که استخوان ها بافت زنده ای هستند که از لایه های مختلف کلاژن، پروتئین ها و موادمعدنی شکل گرفته اند. این مواد چنان سخت و درهم فشرده اند که مثلا استخوان ران می تواند فشاری به وزن ۵۴۰کیلوگرم را بدون شکستگی و خم شدن تحمل کند؛ نکته جالب تر این است که بافت استخوان های ما هر روز شکسته می شود! اما این شکستی درحد بسیار کوچک و میکروسکوپی است، درواقع سلول های زنده بدن بخشی از استخوان را می شکنند و می خورند و استخوان تازه جایگزین آن می کنند. در هر ۱۰سال، کل استخوان های بدن دوباره از نو ساخته می شود اما بعد از ۳۰سالگی این روند تا حدودی تغییر می کند و از این سن به بعد بدن انسان بیشتر استخوان از دست می دهد تا استخوان بسازد، برای همین است که رساندن کلسیم به استخوان ها از این سن به بعد اهمیت بیشتری می یابد. درضمن خانم ها باید بدانند که پس از یائسگی به دلیل کاهش استروژن احتمال پوکی استخوان در آنها افزایش می یابد.

● شیرقهوه بخورید، نمک نخورید

اگر شیوه زندگی شما سالم نیست به اندازه کافی نمی خوابید، همیشه اضطراب دارید، رژیم غذایی شما سالم نیست و... حتی اگر روزانه ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم به بدنتان برسد باز استخوان های شما در معرض خطر قرار دارد. خوردن مقدار زیاد کافئین و نمک طی روز باعث کاهش قدرت جذب مواد معدنی توسط بدن می شود و به دفع کلسیم بدن می انجامد. بهتر است که در روز بیشتر از ۲ فنجان قهوه ننوشید و حتی بهتر از آن اینکه فقط یک فنجان قهوه در روز، آن هم با شیر بخورید. در مورد نمک هم بهتر است که بیشتر از ۲۴۰۰ میلی گرم سدیم در روزنخورید (یعنی بیشتر از یک قاشق چای خوری نمک خوراکی) برخی داروهای ضدافسردگی و داروهای پیشگیری از بارداری، روی جذب کلسیم تاثیر منفی دارد.

● رژیم غذایی گوئینت پالترو کار دست تان می دهد

گوئینت پالترو بازیگر هالیوود، پس از اضافه وزنی نسبتا زیاد، یک رژیم غذایی بسیار سخت گرفت و در کمتر از ۳ماه بیش از ۱۰کیلوگرم از وزن خود کاست. این رژیم غذایی به واسطه تبلیغات رسانه ها بسیار هم مشهور شد. اما چندسال بعد این بازیگر اعلام کرد که دچار ضعف بافت استخوانی و خطر پوکی استخوان شده است. دکتر بارت کلارک، متخصص غدد در این مورد می گوید: زنانی که رژیم غذایی بسیار سخت و محدودکننده و کم کالری می گیرند خود را در معرض خطر مشکلات استخوانی قرار می دهند. من دختران جوانی را دیده ام که وضعیت استخوان های آنها حالت استخوان های زنانی با دو برابر سن شان را دارد. اینگونه رژیم ها، ویتامین ها و موادمعدنی مناسب را به استخوان های شما نمی رساند، اما نکته ناراحت کننده این است که نه تنها آنهایی که رژیم های غذایی سخت می گیرند، بلکه خیلی از دختران جوان، امروزه به اندازه کافی لبنیات نمی خورند. مطالعات نشان داده که ۷۰درصد دختران جوان کمتر از حد مطلوب کلسیم در رژیم غذایی خود دارند. یادتان باشد اگر لبنیات دوست ندارید هم می توانید از حبوبات و مغزها (به خصوص دانه ها) برای تامین کلسیم لازم بدن استفاده کنید.

● شنا کردن بیش از حد ممنوع

همیشه شنیده اید که «ورزش کنید» اما یادتان باشد حتی در ورزش هم زیاده روی نکنید. ورزش بیش از حد می تواند به استخوان های شما آسیب برساند. زمانی که یک زن بیش از حد چربی بدن خود را از دست بدهد (مثلا BMI او به زیر ۱۸ برسد) تخمدان ها ترشح استروژن را متوقف می کنند و اینگونه روند بازسازی استخوان ها دچارمشکل می شود. میزان شکستگی استخوان ها هم در افرادی که BMI کمتر از ۱۸ دارند بیشتر از افراد عادی است. محققان با بررسی ورزش های مختلف به نتایج جالبی رسیده اند از جمله اینکه انجام برخی ورزش ها به مقدار زیاد می تواند برای استخوان ها مضر باشد، برای مثال استفاده بیش از حد از دوچرخه یا شنا کردن و استفاده از دستگاه های کششی وزنه زدن، همگی می تواند روی قدرت و استحکام استخوان ها اثر منفی بگذارد. درعوض انجام ورزش هایی مثل پیاده روی یا دویدن نرم، با فشار متوسط به نفع استخوان هاست.

● چرا قد زنان آب می رود؟

جاذبه زمین صرفا باعث پایین کشیده شدن پوست صورت شما و ایجاد چین و چروک روی آن نمی شود، بلکه باعث می شود دیسک های بین مهره ای شما به پایین کشیده شود و روی هم فشار بیاورد و فشار بیشتری روی استخوان های پای شما وارد شود. این مسئله با افزایش سن بیشتر شده و درواقع در روند «پیرشدن» استخوان ها نقش مهمی دارد. درنهایت اینکه براساس مطالعات گسترده مشخص شده که زنان بالای ۴۰سال در طی هر ۱۰سال از عمرشان یک سانتی متر قدشان کوتاه می شود. زنانی که به ۸۰سال می رسند حداقل ۵سانتی متر قدشان کوتاه تر شده است. خب، درمورد جاذبه زمین کاری نمی شود کرد اما اگر از همین حالا به فکر سلامت استخوان هایتان باشید می توانید تاحدودی جلوی آب رفتن قدتان را بگیرید.
       

 

پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان

پوکی استخوان یا استئوپورز به کاهش توده استخوانی، ضعیف و سست شدن بافت استخوانی گفته می شود. این حالت سرانجام به شکستن استخوان منتهی می شود.

پوکی استخوان بیماری خاموش نیز نامیده می شود؛ چرا که در مراحل اولیه، علامتی ندارد و همین امر تشخیص را با مشکل مواجه می کند. در واقع پوکی استخوان با عوارض خود مشخص می شود.

● عوارض پوکی استخوان کدامند؟

شکستگی خود به خودی با کمترین ضربه به استخوان ها بویژه در نواحی کمر، لگن و مچ دست، درد شدید کمر در نقاط خاص که می تواند بر شکستگی مهره دلالت کند، قوز پشت که موجب انحنای پشت می شود و کوتاه شدن قد نسبت به قد دوران جوانی به میزان بیش از ۵/۲سانتی متر.

● چه عواملی ایجاد پوکی استخوان را سبب می شوند؟

الف عواملی که قابل کنترل و پیشگیری نیستند:

جنسیت: شیوع پوکی استخوان در زنان بیشتر از مردان است. همچنین شکستگی ناشی از پوکی استخوان نیز در زنان تقریباً ۴برابر مردان است. روند کاهش تراکم استخوان در مردان از سرعت کمتری برخوردار است. البته پس از سنین ۷۰ ۶۵سالگی این روند در زنان و مردان برابر می شود.

سن: با افزایش سن احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر می شود.

یائسگی: در هنگام یائسگی تولید هورمون استروژن از تخمدان ها متوقف می شود. بدین ترتیب پس از یائسگی، سرعت کاهش توده استخوانی بالا می رود. زنانی که قبل از سن ۴۵سالگی یائسه می شوند یا افرادی که تخمدان هایشان با جراحی برداشته می شود بیشتر در معرض پوکی استخوان هستند.

سابقه خانوادگی: وراثت بر تراکم توده استخوانی و سرعت کاهش آن اثر دارد.

نوع استخوان بندی ظریف و کوچک، داشتن قد کوتاه و یا لاغر بودن فرد را مستعد پوکی استخوان می کند.

نژاد: برخی از نژادها مانند ساکنان اروپای شمالی یا آسیای جنوب شرقی بیشتر درمعرض پوکی استخوان هستند.

ابتلا به برخی بیماری ها نظیر بیماری غده تیروئید (پرکاری)، بیماری غده پاراتیروئید (پرکاری یا کم کاری)، بیماری غده جنسی (کم کاری) و بیماری غدد فوق کلیوی (کم کاری یا پرکاری) می تواند فرد را درمعرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دهد.

ب: عواملی که قابل کنترل و پیشگیری هستند:

وزن: داشتن وزن بسیار کم (نسبت به وزن طبیعی برای سن و قد) سبب کم شدن قدرت استخوان ها می شود.

نداشتن تحرک: عدم تحرک و کم بودن فعالیت بدنی روند کاهش توده استخوان ها را تسریع می کند.

کمبودهای تغذیه ای: مصرف ناکافی کلسیم و ویتامین «د» استخوان ها را مستعد کاهش تراکم می کند.

دخانیات: مصرف سیگار از جمله عواملی است که نقش آن در بروز پوکی استخوان ثابت شده است.

استفاده طولانی از برخی داروها مانند کورتون، کاربامازپین (داروی ضدتشنج) و هپارین (جهت رقیق کردن خون و جلوگیری از لخنه به کار می رود) سبب کاهش تراکم استخوان ها می شوند.

همچنین کنترل مناسب وزن و اجتناب از لاغری یا چاقی بیش از حد، داشتن تغذیه مناسب و مصرف صحیح موادغذایی به ویژه غذاهای حاوی کلسیم و ویتامین، انجام فعالیت فیزیکی مداوم و متعادل و پیاده روی روزانه حداقل ۳۰ دقیقه و کنترل مصرف داروهایی که سبب پوکی استخوان می شوند (البته با مشورت پزشک) روش های مناسبی جهت جلوگیری از پوکی استخوان هستند.

● نقش کلسیم در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان

کلسیم برای عملکرد مناسب قلب، عضلات و انعقاد خون لازم است، مقدار ناکافی کلسیم سبب پوکی استخوان می شود اما تنها از نیمی از زنان و دختران جوان روزانه مقدار کافی کلسیم برای سلامت استخوان ها مصرف می کنند.

بالغین زیر ۵۰سال روزانه به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارند. نیاز روزانه بالغین بالای ۵۰ سال۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم است. اگر نمی توانید با رعایت رژیم صحیح غذایی به میزان کافی به بدن خود کلسیم برسانید، حتما از مکمل های کلسیم استفاده کنید. کلسیم در لبنیات (شیر، ماست و پنیر)، ماهی های نرم استخوان مانند ماهی آزاد، ساردین و کیلکا، سبزی های تازه، خشکبار، حبوبات و سویا وجود دارد.

● نقش ویتامین «د» پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان

ویتامین «د» برای جذب کلسیم در بدن ضروری است. بدون مقادیر کافی ویتامین «د» بدنی قادر به جذب کلسیم از مواد غذایی نیست و کلسیم مورد نیاز خود را از استخوان ها برداشت خواهدکرد. ویتامین «د» از دو منبع تأمین می شود: تابش نور مستقیم آفتاب به پوست و رژیم غذایی، ویتامین «د» در شیرغنی شده، زرده تخم مرغ، ماهی آب های شور و جگر نیز وجود دارد.

بالغین زیر ۵۰ سال روزانه به ۸۰۰ ۴۰۰ واحد ویتامین «د» و بالغین بالای ۵۰سال روزانه ۱۰۰ ۸۰۰ واحد ویتامین «د» نیاز دارند. درفصل زمستان که افراد کمتر از خانه خارج می شوند و کمتر درمعرض نور آفتاب قرار می گیرند باید مصرف موادغذایی حاوی ویتامین «د» را افزایش دهند.

با افزایش سن از توانایی پوست برای ساختن ویتامین «د» کاسته می شود. بنابراین لازم است در افراد مسن از مکمل ها برای تأمین مقادیر کافی ویتامین «د» استفاده شود.

● ورزش و سلامت استخوان ها

ورزش نیز برای سلامت استخوان ها مفید است. ورزش منظم در دوران کودکی و نوجوانی به داشتن استخوان های سالم کمک می کند. بهترین ورزش برای استخوان ها ورزش های همراه با تحمل وزن مانند پیاده روی، پرش و بالارفتن از پله است. اگر در دوران بزرگسالی خود غالبا بی تحرک بوده اید، قبل از شروع ورزش با پزشک خود مشورت کنید.

افرادی که یک یا چند مورد از عوامل ایجادکننده پوکی استخوان را دارند، زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال،زنانی که دچار یائسگی زودرس (کمتر از ۴۵ سال) شده اند، افرادی با سابقه خانوادگی بیماری پوکی استخوان و همچنین افرادی که در اثر ضربه خفیف دچار شکستگی شده اند، بهتر است درباره این بیماری با پزشک خود مشورت کنند.

 

نقش تغذیه در پیش گیری از پوکی استخوان

 

 

پوکی استخوان یا استئوپوروز حالتی است که در آن استخوان شکننده شده و احتمال شکستگی با ضربات کوچک افزایش می یابد . پوکی استخوان از گرفتاری های شایع ، در جوامع بشری است ، که بعد از سن 35 سالگی روند آن در انسان آغاز می شود. حدود نیمی از زنان مسن تر از 45 سال و 90درصد زنان مسن تر از 75 سال به بیماری پوکی استخوان مبتلا می شوند. مردان مسن نیز به پوکی استخوان دچار می شوند که البته میزان ابتلای آنان کم تر از زنان است. به طور تقریبی از هر 3 زن یک نفر و ازهر دوازده مرد یکی به پوکی استخوان دچارمی شوند . این امر در سال ، منجربه ده ها هزار شکستگی ناتوان کننده ، در مبتلایان می شود که متاسفانه تعداد اندکی از مبتلایان به پوکی استخوان مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرند .

این شکستگی ها به طور عمده دراین نواحی رخ می دهد : گردن ، استخوان ران ، مهره های ستون فقرات و استخوان های مچ دست ، حتی گاهی شکستگی های خود به خود مهره ها ، گردن و استخوان ران هم دیده می شود.

می توان بافت استخوانی را به زبان ساده به صورت زیر تقسیم کرد: استخوان انسان همانند یک ساختمان است که دارای اسکلت بندی ، دیوار چینی و ملات بین آجرهاست. اسکلت این استخوان ها از رشته های قوی و محکمی به نام رشته های کلاژن تشکیل شده که مابین رشته ها را املاح کلسیم پرمی کند. همچنین از آنجا که استخوان ، بافتی زنده است ، محتوی مقدار زیادی سلول های جوان و بالغ استخوانی است که وظیفه ساختن بافت استخوان ها را به عهده دارند.

پوکی استخوان عارضه ای است که با بالا رفتن سن به وجود می آید ، در نتیجه از استحکام بافت و املاح استخوانی کم شده و از مقاومت آن کاسته می شود. استخوان انسان در دوران کودکی از خاصیت ارتجاعی برخوردار است و تحمل فشار زیاد را دارد و به تدریج سفت و محکم می شود ، این مسئله در سن 20 سالگی به اوج خود می رسد ، بین سن 20 تا 35 سالگی استحکام استخوان ها به همان قوت باقی می ماند. به همین دلیل ضربات شدید ، مثل تصادفات می تواند منجر به شکستگی استخوان شود. اما از این سن به بعد ، به تدریج و با سرعتی کم ، از تراکم استخوان ها کم شده و با بالارفتن سن ، پوک می شوند. در زنان، بعد از سن یائسگی به علت توقف ترشح هورمون های زنانه و نقش مهم این هورمون ها در استحکام استخوان ها ، شیوع پوکی استخوان زیادتر می شود.

چه کسانی در معرض پوکی استخوان قرار دارند؟

به طور تقریبی و با احتمال زیاد همه ما در معرض پدیده ناخوشایند پوکی استخوان قرار داریم.

·افراد مسن در معرض ابتلای بیشتری قرار دارند.

·عارضه پوکی استخوان در نزد خانم ها بعد از سن یائسگی بسیار شایع و زنان ، بیش از مردان به پوکی استخوان مبتلا می شوند ، به ویژه اگر یائسگی زودرس در خانم ها ایجاد شده باشد.

·تحرک بدنی و ورزش ، باعث استحکام استخوان ها در هر سنی می شود. عدم تحرک و استراحت زیاد باعث تحلیل و پوکی سریع استخوان ها می شود و شکستگی استخوانی را بیشتر می کند.

·گاه پوکی استخوان در برخی ازخانواده ها بیشتر دیده می شود. همچنین در بعضی از نژادها مثل بعضی از نژادهای آسیایی این پوکی بیشتر است.

·تغذیه ، نقش مهمی در پوکی استخوان به عهده دارد. افرادی که کلسیم کافی در رژیم غذایی آنها وجود ندارد و یا ویتامینDکافی دریافت نمی کنند، در معرض ابتلا بیشتری هستند.

· همچنین نتایج حاصل از مصرف سیگار و قهوه زیاد هم ، در پوکی استخوان ثبت شده است.

کسانی که خود سیگار می کشند، یاهمنشین سیگاری هاهستند، در معرض پوکی استخوان زودرس قراردارند و زنانی که سیگارمی کشند، دچار پوکی استخوان شدیدتری هستند.

· استفاده طولانی از کورتن ها و یا داروهای ادرارآور، می تواند باعث پوکی استخوان شود. البته قابل ذکر است که مصرف یک یا چند آمپول کورتن در سال چنین اختلالی را ایجاد نمی کند.

· افرادی که از بعضی اختلالات هورمونی مشخص رنج می برند ، مثل پرکاری تیروئید وپارا تیروئید، کم کاری غددجنسی و بیماری کوشینگ در معرض ابتلای بالاتری به پوکی استخوان هستند.

 آیا پوکی استخوان علامتی دارد؟

متاسفانه باید گفت پوکی استخوان قبل از بروز عوارض آن علامتی ندارد.علائم هنگامی ایجاد می شود که شکستگی اتفاق افتاده باشد. درد ناگهانی و شدید درستون فقرات ، می تواند از علائم شکستگی های ستون فقرات باشد. ممکن است شکستگی مهره ، بدون درد اتفاق افتد و به صورت خمیدگی ستون فقرات و کاهش قد بیماردیده شود. اگر چه عکس برداری با اشعه ایکس به تشخیص شکستگی کمک می کند ، ولی برای تشخیص زودرس آن روش مناسبی نیست . پس بهتر است کلیه افرادی که درمعرض خطرپوکی استخوان قرار دارند، قبل از شروع عوارض، مورد ارزیابی قرار گیرند و در صورت مبتلا بودن ، اقدامات پیش گیرانه صورت گیرد.

بهترین روش برای تشخیص پوکی استخوان، سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری است. خوشبختانه امروزه برای سنجش تراکم استخوان دستگاه های جدیدی ساخته شده که می تواند با دقت نسبتاً زیادی ، تراکم استخوانی و نسبت آن ، با استخوان سالم و سن مناسب را اندازه گیری کنند. آزمایش سنجش تراکم استخوانی بدون درد است و تنها چند دقیقه طول می کشد، همچنین احتیاج به آمادگی قبلی ندارد و در طی آن دارویی مصرف نمی شود. این سنجش، پزشک را قادرمی سازد تا شدت پوکی استخوان را اندازه گیری کرده ودرنتیجه استحکام استخوان را بسنجد.

بنابراین بهترین روش پیشگیری ازپوکی استخوان وعوارض آن، رعایت رژیم غذایی مناسب، فعالیت ورزشی مناسب و دوری ازعوامل کمک کننده در افزایش پوکی استخوان ، مانند استعمال دخانیات (به ویژه تمام موارد ذکر شده تا قبل از سن 35 سالگی) و ارزیابی های لازم برای تعیین میزان تراکم استخوانی است.

جلوگیری از پدیده پوکی استخوان

می توان با روش های بسیار ساده ای خطر پوکی استخوان را کاهش داد:

· با اطلاع از وضعیت استخوان ها به ویژه در خانم ها دردوران نزدیک به یائسگی، به وسیله مشورت با پزشک، به کار بردن روش تشخیص مناسب و در صورت نیاز تجویز دارو های ویژه می توان از پیشرفت بیماری و عوارض حاصل از آن پیش گیری کرد.

·تغذیه مناسب ، از روشهای موثر برای پیش گیری پوکی استخوان است. غذای انسان باید محتوی پروتئین ، املاح کافی و ویتامین های لازم باشد، تا روند پوکی استخوان کندتر شود.

بهترین منبع کلسیم و پروتئین، شیر، پنیر، ماست و غذاهای دریایی به ویژه ماهی است.

کلسیم یکی از اجزای سازنده استخوان است وغذای روزانه هر فرد بالغ ، باید حداقل حاوی 1000 تا1200 میلی گرم کلسیم باشد. البته این مقدار در زنان باردار ، شیرده، یائسه ، افراد مسن و بچه ها بیشتر بوده و بین 1500تا2000 میلی گرم است . همان طور که گفته شد، فرآورده های لبنی مانند شیر، ماست، کشک، قره قوروت، پنیر از منابع مهم و بسیار خوب کلسیم اند . سایر منابع حاوی کلسیم عبارتند از: سبزیجات برگ سبز ، کلم پیچ، شلغم، هویج، پرتقال ، انگور، توت فرنگی، خرمالو، زیتون، جعفری، اسفناج، کرفس، کشمش، بادام، پسته، گردو، حبوبات و غذاهای دریایی مانند ماهی به ویژه ماهی تن، کیلکا و ساردین.

 

در زیر به مقادیر تقریبی کلسیم در بعضی از مواد ذکرشده اشاره می شود:

 

پوکی استخوان یکی از مهمترین عوارض کاهش مصرف کلسیم است و در صورت همراهی با عواملی مانند:کمبود ویتامینC، کمبود ویتامین D، درمان با استروئیدها (کورتون)، بی حرکتی و... برشدت آن افزوده می شود. پس بیاییم با رعایت نکات زیر حافظ سلامتی استخوان ها وجلو گیری از پوکی استخوان خود ، در سن میانسالی و پیری باشیم.

1.   هم اکنون که مقدار نیاز روزانه کلسیم خود را می دانید، سعی کنید به میزان لازم از مواد حاوی کلسیم در روز استفاده کنید، تا دچار کمبود میزان کلسیم نشوید. این ذخیره سازی به ویژه در دهه دوم و سوم بسیار پر اهمیت است. در صورتی که نمی توانید مقدارلازم کلسیم را از فرآورده های غذایی طبیعی تهیه کنید ، برای جلوگیری از این بیماری نا خوشایند، سفارش می شود، به مصرف ترکیبات مکمل غذایی موجود در بازار بپردازید.

2.   ویتامین D برای سلامتی استخوان ها وجذب کلسیم لازم وضروری است. بنابراین زمانی را در بیرون از منزل بگذرانید، تا آفتاب بتواند پوست را برای ساختن ویتامین Dتحریک کند.

3.   به طور منظم ورزش کنید. استخوان های اطفال با ورزش کردن ، محکم می شوند و رشد طبیعی خواهند داشت. البته افراد بالغ نیز باید تحرک کافی داشته باشند. استراحت و عدم تحرک باعث تحلیل بافت استخوانی می شود. بهترین، مفید ترین و کم خرج ترین ورزش برای انسان های بالغ و به ویژه افراد مسن پیاده روی است. توجه داشته باشید که ورزش های تحمل وزن مثل پیاده روی نقش مهمی در رسوب کلسیم در استخوان ها دارند. ورزش هایی که فشار و تحمل استخوانی ندارند، کمتر از ورزش های تحمل وزن در این مسئله اثر مثبت دارند.

4.   ازمصرف مواد افزایش دهنده  پوکی استخوان مانند سیگار ، قهوه  فراوان و ... خودداری کنید.

5.    جایگزینی هورمون های زنانه ، در خانم های یائسه زیر نظر پزشک می تواند مانع پوکی استخوان زودرس شود.

درمان پوکی استخوان

اگر پس از سنجش تراکم استخوان، معلوم شد که مبتلا به پوکی استخوان هستید، با نظر پزشک خود می توانید تحت درمان های زیر قراربگیرید: درمان های متفاوتی هم اکنون برای پوکی استخوان وجود دارد که هر کدام با توجه به شرایط بیمار برای وی انجام می گیرد. از جمله تجویز ترکیبات حاوی کلسیم و ویتامینD، تجویز ترکیبات فلوراید و دارو های کاهنده سرعت پوکی استخوان مانندEtidronale &Alendronale و... که تمام موارد ذکر شده بسیار پر خرج و گران هستند و تنها موارد اول یعنی کلسیم و ویتامینD قابل دسترس تر، کم هزینه تر و برای عموم قابل استفاده تراست.

در نهایت در نظر داشته باشید که تغذیه مناسب سرشار از کلسیم و پروتئین، فعالیت و دوری ازعدم تحرک و انجام ورزش های مناسب از زمان کودکی و نوجوانی، بهترین و کم خرج ترین توشه و روش پیشگیری برای جلوگیری از پوکی استخوان است.

توصیه طلایی

مصرف روزانه نیم لیتر شیر 50 درصد نیاز افراد بالغ به پروتئین و 100 درصد نیاز افراد به کلسیم را برآورده می کند.