لزوم تشخیص صحیح اختلالات جنسی برای درمان موفق

ما روزانه مواجه با انبوه بیماران مبتلا به اختلالات جنسی هستیم که با پاکتها دارو و انبوهی از آزمایشات، سونوگرافی و عکسبرداری از یک مطب به مطب دیگر مراجعه می کنند. علت، عدم تشخیص صحیح و درمان مناسب است. مهمترین اصل در اختلالات جنسی، تشخیص درست است.

در علم پزشکی برای درمان هر بیماری چند معیار اصلی وجود دارند که عبارتند از:

• اول باید وجود بیماری ثابت شود مثلا اگر فردی مراجعه کند و اظهار دارد که دارای بیماری دیابت یا قند است، ما بلافاصله او را تحت درمان بیماری دیابت قرار نمی دهیم، بلکه از نظر علم پزشکی بیماری دیابت دارای معیارهائی است و ما بیمار را بررسی می کنیم اگر معیارهای بیماری دیابت را داشت، تحت درمان قرار می دهیم. همین موضوع در مورد اختلالات جنسی نیز صدق می کند. اگر مردی مراجعه کرد و اظهار داشت که دارای ناتوانی جنسی است، از نظر پزشکی موقعی مبتلا به ناتوانی جنسی محسوب می شود که معیارهای تعریف شده ناتوانی جنسی را داشته باشد و نباید برای این افراد بی مورد دارو تجویز و آنها را متحمل هزینه گزاف نمود.

• نوع بیماری باید مشخص شود. بسیاری از موارد بیمار مراجعه می کند و اظهار می دارد که مشکل جنسی دارد و برای تمام این بیماران آن داروی معروف تجویز می شود. انواع اختلالات جنسی در زن و مرد بسیار زیاد هستند، باید مشخص شود که مشکل بیمار کدام نوع اختلال جنسی است، مثلا مبتلا به اختلال نعوظ است یا مبتلا به انزال زودرس و غیره. بدون تشخیص دقیق اقدام به درمان، رفتن به بیراهه خواهد بود.

• اصل بعدی که مهمترین اصل است، تمامی اقدامات پزشکی (تشخیصی و درمانی) باید مقرون به صرفه باشند. ما نمی توانیم برای هر بیماری که مراجعه می کند تمامی آزمایشات و بررسیها را بنویسیم. متاسفانه در کشور ما شاید روزانه هزاران آزمایش و رادیوگرافی انجام می شوند، که نیازی به آنها نیست. معمولا پزشک باید برای تائید تشخیص خود از اقدامات پاراکلینیک استفاده کند نه برای تشخیص بیماری. پس از اخذ شرح حال پزشک مناسبترین اقدام تشخیصی را برای بیمار تجویز خواهد کرد.

ما روزانه مواجه با انبوه بیماران مبتلا به اختلالات جنسی هستیم که با پاکتها دارو و انبوهی از آزمایشات، سونوگرافی و عکسبرداری از یک مطب به مطب دیگر مراجعه می کنند. علت، عدم تشخیص صحیح و درمان مناسب است. در علم پزشکی متاسفانه بسیاری از بیماریها هنوز غیر قابل درمان هستند، در اینگونه موارد باید مشکل بیمار را به وی گفت و بی مورد بیمار را امیدوار و متحمل هزینه نکرد. مهمترین اصل در اختلالات جنسی، تشخیص درست است. مثلا اختلال نعوظ می تواند منشاء هورمونی، عروقی، عصبی و روحی روانی داشته باشد. هر کدام از اینها روش درمان مخصوص به خود دارند. بنابراین بیماران محترم باید بدانند که موقع مراجعه به پزشک نیازمند بررسی هستند. البته در بسیاری از موارد ما با صحبت کردن و معاینه بیمار به تشخیص می رسیم و نیار به بررسی زیادی نخواهد بود. برای تشخیص اختلالات جنسی از آزمایشات و تستهای بخصوصی استفاده می شود که در سطور پائیین به زبان ساده جهت اطلاع خوانندگان محترم توضیح داده می شوند.

پاراکلینیک به معنای استفاده از روشهای مختلف تشخیصی (آزمایشگاهی، تصویر برداری و غیره) در بیماریها می باشد. می توان گفت که اختلالات جنسی در مردان شایعترین بیماری است که یک مرد را مبتلا می کند. از هر سه نفر مرد یکی از آنها در طول زندگی مبتلا به نوعی از اختلال جنسی خواهد شد. با توجه به شیوع این بیماری در جوامع مختلف، متاسفانه می توان گفت که در دورۀ تحصیلات پزشک عمومی در کشور ما تقریبا هیچگونه آموزشی در مورد تشخیص و درمان اختلالت جنسی در مردان و زنان به دانشجوی پزشکی داده نمی شود. این موضوع سبب چندین مشکل اساسی شده است، اولا خیل انبوه این بیماران بدون تشخیص و درمان می مانند، دوماً این بیماران ممکن است تحت اقدامات پاراکلینیکی قرار گیرند که مرتبط با بیماری آنها نیست، سوم اینکه تحت درمانهای غیر مرتبط قرار می گیرند که علاوه از تحمیل اثرات سوء داروها به بیمار، هزینۀ هنگفتی را نیز به بهداشت و درمان کشور وارد می کند. مورد آخر و مهم این است که در غیاب پزشک و مراکز درمانی مختص این بیماران، به ناچار شبکه های ماهواره ای، اینترنت و غیره جای تشخیص و درمان علمی را می گیرند.

با ذکر مقدمه مذبور مشخص می شود که هر فرد مبتلا به اختلالات جنسی برای تشخیص و درمان صحیح باید به فرد متخصص در این زمینه مراجعه کند. در بسیاری از موارد، بیماران به علت نا آگاهی مدتهای مدیدی ما بین مطبها و مراکز درمانی مختلف با پاکتها دارو و اقدامات پارا کلینیکی مختلف سرگردان هستند. هر مردی که از اختلال جنسی رنج می برد، بایستی بطور دقیق تحت بررسی قرار گیرد. اولین و مهمترین قدم، اخذ شرح حال توسط پزشک متخصص در زمینۀ مشکلات جنسی می باشد. بسیاری از موارد با صحبت کردن با بیمار متوجه می شویم که فرد هیچگونه مشکلی ندارد و انتظارات نادرست فرد از خود و یا اطلاعات نادرستی که توسط محیط اطراف در اختیار وی گذاشته شده است، فرد فکر می کند که بیمار است. در حقیقت هر یک از انواع مختلف اختلالات جنسی در مردان، تعریف علمی خاص خودش را دارد، که اگر فرد در چهارچوب تعریف علمی نگنجد، بیمار نیست و باید به وی اطمینان خاطر داد. بعد از اینکه مشخص شد که واقعا مردی از یک اختلال جنسی رنج می برد، قدم بعدی تشخیص دقیق نوع بیماری و علت آن است، تا بر اساس آنها اقدامات درمانی لازم صورت گیرد. به عنوان مثال یکی از انواع اختلالات جنسی در مردان، اختلال در نعوظ می باشد. دو دهه قبل بیش از 80 درصد موارد اختلال نعوظ در مرد را به عوامل روحی روانی نسبت می دادند. ولی اکنون با پیشرفت علم و روشهای تشخیصی، در بیش از 80 درصد موارد با انجام روشهای تشخیصی مورد نیاز بیمار می توان یک علت عضوی برای اختلال نعوظ پیدا کرد. جهت آگاهی خوانندگان محترم من موضوع را بیشتر می شکافم، تا راهنمای بیماران عزیز باشد. یک مردی اگر از اختلال نعوظ رنج می برد، دو تا علت بزرگ می تواند داشته باشد: علل عضوی یا ارگانیک، یعنی یک فرایند خاصی در فرد سبب اختلال نعوظ شده است، مثلا بیماری قند یا دیابت که سبب اختلال عروق در بدن شده و می تواند منجر به نا توانی جنسی در مردان شود، و در حقیقت یکی از علل شایع اختلال نعوظ در مردان همین بیماری قند می باشد. گروه دوم اختلالات نعوظ در مردان، مواردی هستند که منشاء روحی روانی یا به اصطلاح سایکوژنیک دارند، مثل بیماری افسردگی که در این افراد میزان شیوع اختلالات جنسی بطور قابل توجهی بیشتر از جمعیت عادی است. خود علل عضوی یا ارگانیک به سه دستۀ بزرگ تقیسم می شوند که عبارتند از: هورمونی، مانند افرادی که بیماری غدد درون ریز مثل تیروئید یا هیپوفیز دارند، عروقی، که در آن بعلت مشکلات سیستم عروقی یا رگهای بدن، خون رسانی به آلت تناسلی مختل می شود، مانند افرادیکه دچار شکستگی لگن همراه با ضایعات عروقی می شوند، یا افرادیکه میزان چربی خون آنها خیلی بالاست. همانطور که خوانندگان محترم می دانند، چربی خون بالا در دراز مدت سبب گرفتگی عروق می شود. گروه سوم اختلالات نعوظ عضوی در مردان، منشاء سیستم عصبی دارند که در اصطلاح علمی به آن نوروژنیک می گویند، مانند فردیکه دچار آسیب نخاعی مثلا قطع نخاع شده است، یا فردیکه دچار بیماری MS است. هدف از ذکر مطالب فوق این است که خوانندگان محترم بدانند که اختلالات جنسی انواع مختلف دارند و بدون تشخیص دقیق، نبایستی فردی تحت درمان قرار گیرد، و تشخیص دقیق نیازمند استفادۀ صحیح و مناسب از اقدامات پاراکلینیک می باشد. متاسفانه کم نیست مواردی که فرد مبتلا به اختلال جنسی تحت آزمایش و یا تصویربرداری قرار می گیرد که نیازی به آن ندارد، ویا برعکس بدون اقدامات تشخیصی تحت درمانهای مختلف قرار می گیرد. در یک مرد مبتلا به اختلال جنسی پزشک پس از اخذ شرح حال و معاینۀ بیمار تصمیم می گیرد که مناسبترین روش پارا کلینیک جهت تائید بیماری کدام است. منظور این است که پزشک از اقدامات پاراکلینیک جهت تائید تشخیص خود استفاده می کند. در بسیاری از موارد همان اخذ شرح حال و معاینۀ بیمار، تشخیص را روشن می کند، و نیازی به اقدامات پاراکلینیک نیست. در خیلی از موارد، لازم است که علت ایجاد کنندۀ بیماری، برطرف شود، مثلا در یک مردیکه دراثر کم کاری غدۀ تیروئید، یا افسردگی دچار اختلال جنسی شده است، بایستی کم کاری تیروئید و افسردگی درمان شوند. همۀ اینها مستلزم دانش و اگاهی کافی از تشخیص و درمان اختلالات جنسی است، که جزو آن استفادۀ مناسب و صحیح از اقدامات تشخیصی است. متاسفانه در حال حاضر، بعلت خلاء آگاهی و اطلاع رسانی، بعضی از شبکه های ماهواره ای از وجود این بیماری شایع در مردان، نهایت سوء استفاده را می کنند. این شبکه ها داروها و دستگاههای را معرفی می کنند که صد در صد و تضمینی مشکل فرد را حل می کنند. این موضوع به هیچ وجه مبنای علمی ندارد، همانطور که در بالا متذکر شدم، تا بیماری تشخیص دقیق داده نشود، درمان آن امکانپذیر نیست. ما هیچ دارو یا دستگاهی را نداریم که همۀ انواع اختلالات جنسی را صد در صد درمان نماید. به عنوان مثال، درمان مردیکه بعلت ابتلا به بیماری دیابت دچار اختلال جنسی شده است، بسیار مشکل و در مواردی غیر ممکن است. از طرف دیگر صرف داشتن یک بیماری مشخص، دلیل بر این نیست که مشکل فرد ناشی از آن بیماری است. مثلا یک فرد دیابتی ممکن است، همزمان دچار افسردگی هم شده باشد، همۀ مردان مبتلا به دیابت، لزوما دچار اختلال جنسی نمی شوند. بنابراین تشخیص دقیق و استفادۀ مناسب از اقدامات پاراکلینیکی، اساس برخورد صحیح با یک بیمار مبتلا به اختلال جنسی است. بنده مختصری هم جهت اطلاع خوانندگان گرامی، از روشهای تشخیصی در اختلالات جنسی مردان صحبت می کنم. یکی از موارد اساسی جهت عملکرد جنسی طبیعی در یک مرد، وجود خونرسانی کافی به آلت تناسلی است گاها رگی که به الت تناسلی خون می رساند، قطع و یا مسدود می شود. حال این فرد هر قدر تحت درمانهای داروئی مختلف قرار گیرد، بیفایده خواهد بود. اگر در یک مرد جوانی ثابت شود که رگ آلت تناسلی قطع شده است، نیازمند جراحی عروق جهت پیوند رگ خواهد بود و جهت اثبات تشخیص باید از عروق ناحیۀ لگن تصویر برداری کرد. نکتۀ حائز اهمیتی که می خواهم مجددا متذکر شوم، اهمیت یک خونرسانی طبیعی به آلت تناسلی است. در یک مرد جهت عملکرد جنسی طبیعی، نه تنها باید خون کافی به دستگاه تناسلی برسد، بلکه بایستی این خون وارد شده به آلت تناسلی در آن بدام بیفتاد و خارج نشود. مکانیسمهای بسیار پیچیده ای در آلت تناسلی مرد وجود دارند، که خون وارد شده به آنرا بدام می اندازند. بعضی بیماریها هستند که این مکانیسمهای طبیعی را برهم می زنند و ما در اصطلاح به آن "نشت وریدی" می گوئیم، یعنی خون وارد شده به آلت تناسلی در آن به دام نمی افتد و خارج می شود. این یکی از بدترین انوا ع اختلال نعوظ در مردان است، و درمان آن بسیار مشکل می باشد، تشخیص این بیماری نیازمند روشهای رادیولوژیک بخصوصی است، که یکی از آنها سونوگرافی داپلکس از عروق آلت تناسلی می باشد (شکل 1). کم نیستند مردانی که به ما مراجعه می کنند که سالها مبتلا به ناتوانی جنسی هستند و تحت درمانهای بسیار زیاد بیفایده قرار گرفته اند، با اخذ شرح و معاینۀ دقیق این بیماران متوجه می شویم که علت ممکن است "نشت وریدی" باشد. اینجاست که انجام اقدامات پاراکلینیک مناسب به کمک پزشک و بیمار می آیند، و تشخیص را روشن می کنند. گاها مردانی به ما مراجعه می کنند که از کاهش شدید "میل جنسی" نسبت به گذشته شاکی هستند. متاسفانه در بسیاری از موارد این بیماران تحت درمانهای داروئی اختلال نعوظ قرار می گیرند، که هیچ فایده ای نداشته و فقط عوارض دارو و هزینۀ آن به بیمار تحمیل می شود. اینگونه بیماران به احتمال زیاد دچار کم کاری غدد جنسی هستند، و اینجا نیز یک آزمایش خون در تشخیص و درمان بیماری، کمک کننده خواهد بود. گاها در بعضی موارد جهت انجام اقدامات تشخیصی لازم است بیمار در مرکز پزشکی بستری شود. از جمله اینها یک تست کامپیوتری به نام RigiScan می باشد. در این تست یک الکترود حساس به آلت تناسلی بیمار متصل می شود و بیمار طبق روش جاری خود می خوابد. در یک مرد طبیعی در طول یک خواب شبانه 3-2 بار حالت نعوظ اتفاق می افتد، این دستگاه بصورت الکترونیکی تمامی جزئیات نعوظ شبانه در قسمتهای مختلف آلت تناسلی را ثبت می کند و اطلاعات با ارزشی از چگونگی فرایند نعوظ در یک مرد فراهم می کند (شکل 4-2). یکی دیگر از موارد بسیار مهم، جهت عملکرد طبیعی جنسی در مرد، سالم بودن عصب گیری دستگاه تناسلی است. در بعضی از بیماران که بعلت ناتوانی جنسی به ما مراجعه می کنند، ما پس از اخذ شرح حال و معاینه بیمار، متوجه می شویم که عصب گیری دستگاه تناسلی ممکن است مختل شده باشد. در این موارد جهت اثبات تشخیص باید از تستهای مخصوصی استفاده کرد، از جملۀ آنها، تستهای هستند که سرعت هدایت تحریکات از طریق اعصاب را بصورت کمّی اندازه گیری می نمایند. درصدی از بیماران مبتلا به MS دچار ناتوانی جنسی در سنین پائین می شوند، علت اکثر موارد در این بیماران، تخریب پیشروندۀ اعصاب است، که با کمک تستهای عصبی می توان آنرا تشخیص داد. بطور خلاصه، امروزه علم پزشکی به همراه تجهیزات پیشرفته، امکانات بسیار زیادی را جهت تشخیص و درمان اختلالات جنسی فراهم کرده است. پس نتیجه می گیریم که:

• مرد مبتلا به اختلال جنسی باید به پزشک متخصص در این زمینه مراجعه نماید

• هیچ بیمار مبتلا به اختلال جنسی نباید بدون تشخیص باشد

• درمان هر نوع اختلال جنسی پس از روشن شدن تشخیص بیماری خواهد بود.

منبع: آقای دکتر محمد رضا صفری نژاد: استاد دانشگاه، رئیس انجمن علمی سلامت خانوادۀ ایران