مشکلات خواب و انواع آن در کودکان

            مشکلات خواب و انواع آن در کودکان

آرزوی هر پدر و مادر آن است که فرزندشان راحت به خواب رفته، خواب شیرین داشته و صبح، بشاش و خندان از خواب برخیزد و هنگامی که این سیکل به هر دلیل به هم می خورد، در حقیقت خواب شیرین از پدر و مادر نیز سلب خواهد شد. بسیاری از والدین با این مشکل مواجه گردیده و دچار دستپاچگی و نگرانی می گردند، اگرچه که خود در پاره ای از موارد در به وجود آوردن آن نقش دارند. البته موضوع بی خوابی و بدخوابی کودکان به زمان دبستان محدود نگردیده بلکه باید از اولین روزهای زندگی طفل، والدین با طرح و ساعات طبیعی خواب وی آشنا گردند تا در این تشخیص اشتباهی رخ ندهد.

علائم اختلال

سیکل خواب کودکان در سنین مختلف، تفاوت می یابد و اکثر اوقات، والدین عزیز به دلیل ناآشنایی با این طرح، کودک خود را دچار بی خوابی اطلاق نموده و در بسیاری موارد از پزشک خود درخواست تجویز داوری خواب آور می نمایند.

سیکل خواب کودکان در زمان نوزادی کاملاً با اطفال بزرگتر متفاوت است و یک نوزاد، اکثر اوقات روز را در خواب به سر می برد. گاهی اوقات، مادر با نادیده انگاشتن چرت زدن های نوزاد در روز، این را جزء خواب وی به حساب نیاورده و او را بی خواب و بدخواب تصور می نماید.

گاهی اوقات، دلیل بی قراری و بدخوابی و گریستن های نوزاد، ناآشنایی مادر با طرز صحیح شیردادن وی و حفظ نظافت جسمانی اش است که با رفع این مشکلات، خواب وی منظم خواهد شد. طبیعی است که یک نوزاد چندین بار طی خواب شبانه از خواب برخاسته و گریه کند و با شیرخوردن آرام شود و به خواب رود.

طی دوران شیرخوارگی، هرچه به یک سالگی نزدیکتر شویم تعداد برخاستن های طفل از خواب شبانه کمتر می شود. در حدود سنین مدرسه، طرح خواب کودک به بزرگترها شبیه تر می گردد؛ با این تفاوت که آنها به ساعات خواب بیشتری نیاز دارند.

یکی از مسائل ایجادکننده مشکل در خواب کودکان، حل نشدن استرس های روزانه آنان می باشد که با همراه بردن این مشکلات به رختخواب، دچار کابوس شبانه یا وحشت شبانه خواهند شد.

اختلاف بین والدین، وجود بیماری افسردگی در کودک و بیماری های جسمانی از جمله بیماری های تیروئیدی و بعضی اختلالات خونی هم ممکن است در کودک، اختلال خواب تولید کنند

کولیک شیرخواران و بیدار شدن در طول شب

کولیک شیرخواران از جمله مشکلات ناتوان کننده برای زوجهایی است که تازه پدر و مادر شده اند. اگر چه کولیک به تنهایی یک مشکل خواب محسوب نمی شود ولی به نظر می رسد که در شیرخواران کولیکی کل مدت خواب کوتاهتر است. ممکن است که مشکلات خواب گاهی پس از بزرگ شدن کودک و گذشتن از سن کولیک شیرخوارگی نیز ادامه پیدا کند چرا که والدین برای ساکت کردن کودک از روشهایی استفاده می کنند که با تطابق با الگوهای طبیعی خواب کودک تداخل ایجاد می کند (از جمله بغل کردنهای مکرر و سوار کردن به اتومبیل)

در شیرخوار بزرگتر از 4 ماه که شبها بیدار می شود چنین برداشت می شود که این شیرخوار گریه کردن در هنگام شب را یاد گرفته است. این شیرخواران وقتیکه در آغوش گرفته می شوند به سرعت آرام می شوند. بعضی ها بر این باور هستند که علت تداوم این وضعیت امتیازاتی است که والدین برای ادامه بیدار شدنها به شیرخواران می دهند. جهت حل این مشکل یک رویکرد این است که والدین به فواصل طولانی تری نسبت به گریه کودک بی توجه باشند یا اصلا به گریه های کودک اعتنایی نکنند. هر دو روش ممکن است که برای چند شب سخت باشد ولی در نهایت شیرخوار یاد خواهد گرفت که خودش دوباره بخوابد.

روش دیگری که موثر بودنش ثابت شده و برای بعضی از والدین قابل قبول تر است بیدار کردن زمان بندی شده کودک می باشد. در این روش والدین بر طبق جدول زمان بندی شده و بر اساس پیش بینی قبلی شان سر ساعتهای مشخصی کودک را بیدار می کنند. هر چه که تعداد بیدارشدنهای خود بخود کاهش یابد فواصل بین بیدار کردنهای زمان بندی شده نیز کاهش خواهد یافت. در نهایت بیدار شدنهای خود بخود بر طرف خواهند شد و بیدار کردنهای زمان بندی شده نیز متوقف خواهد شد.

اختلالات شروع و تداوم خواب

این اختلالات در کودکان نوپا و پیش دبستانی بیشتر دیده می شود. در این کودکان موضوعات تکاملی مهمی از جمله خود مختاری و جدایی دیده می شود. گاهی اوقات والدین با ایجاد محدودیت برای کودکان مشکل دارند و به تقاضاهای مکرر کودک از جمله دادن یک لیوان دیگر آب یا گفتن یک داستان دیگر تن در می دهند.

در این موارد پیشنهاد می شود که والدین در موقع درخواستهای کودک برای تاخیر در خوابیدن با حفظ آرامش ولی خیلی محکم اعتراضات کودک را نادیده بگیرند. از مواجهه بیشتر با کودک با گفتن این جمله می توان اجتناب کرد: تا زمانیکه او در رختخواب باشد در اتاق باز خواهد بود ولی زمانیکه او از رختخوابش بلند شود در بسته خواهد شد (ولی قفل نمی شود!). در ابتدا لازم است که والدین کنار در بایستند و شاید در را ببندند اما به محض اینکه کودک به رختخوابش بر می گردد در را باز کنند.

روش جدیدی به نام گذرنامه زمان خواب ممکن است برای کودکان کمی بزرگتر مفید واقع شود. یک برگه ای که در بالای آن اسم کودک نوشته می شود و این برگه جهت خروج کوتاه مدت از اتاق خواب هر شب از طرف کودک به والدین داده می شود، سپس بعد از برگشت کودک به رختخواب این گذرنامه مجازی در اختیار والدین می باشد و کودک نمی تواند از اتاقش خارج شود.

برای کودکانی که در به خواب رفتن پس از رفتن به رختخواب مشکل دارند می توان از عادتهای مطلوب زمان خواب با موفقیت استفاده کرد، از جمله گفتن داستان، خواندن آواز، یک نوشیدنی یا مالش دادن پشت کودک. سپس به تدریج می توان زمان این عادتها را هر شب زودتر شروع کرد تا اینکه کودک در زمان مطلوب به رختخواب برود. استفاده از اشیاء دارای بار عاطفی مثل پتو، پارچه یا عروسکهای حیوانات نیز ممکن است در شروع خواب مفید باشد.

اختلالات ساده خواب

براساس بررسی هایی که تاکنون صورت گرفته، حدود یک چهارم کل کودکان دنیا از اختلالات شدید خواب رنج می برند. برخی از آنها از زمان کودکی و برخی دیگر در زمانی مشخص به این بیماری مبتلا می شوند و این در حالی است که به طور مثال نوجوانان پس از ابتلا به بیماری های مختلف در معرض ابتلا به این بیماری قرار می گیرند.

بیدار شدن های زودهنگام

- برای آنکه اتاق فرزند خود را تاریک تر کنید بر روی چشمان وی چشم بند های مخصوص قرار دهید یا در اتاقش از پرده های ضخیم استفاده کنید. این امر موجب می شود که با روشن شدن هوا فرزند شما از خواب بیدار نشود.

- استفاده از رواندازی که کمی سنگین باشد خواب بچه را عمیق تر می کند

- اسباب بازی های ساده ای را در نزدیکی فرزند خود قرار دهید تا به هنگام صبح با آنها بازی کند. او می تواند تا زمانی که صدای دیگر اعضای خانواده را بشنود و بلند شدن آنها را ببیند، با این وسایل بازی کند.

- اگر فرزند شما به صورت طبیعی سحرخیز است، او را همانطور که هست بپذیرید و صبور باشید. به طور معمول، زمانی که فرزند شما در دوران طفولیت یا سنین مدرسه به سر می برد میزان خواب او بیشتر می شود.

بیدار شدن در نیمه شب

واقع بین باشید و به یاد داشته باشید که هر کس به خواب نیازمند است و خوابیدن در هر شخص از الگوهایی متفاوت پیروی می کند. بعضی افراد نیاز دارند که در طول شبانه روز 8 ساعت یا بیشتر بخوابند و این در حالی است که عده دیگری با 5 یا 6 ساعت خوابیدن نیاز خود را برطرف کنند. این امر می تواند با آنچه که به گفته متخصصان «اختلالات خواب» نامیده می شود متفاوت باشد.

بسیاری از اطفال به منظور خوردن غذا در خواب راه می روند. اگر تمایل داشته باشید از این کار جلوگیری کنید، غذا دادن های شبانه به فرزندتان را قطع کنید. سعی کنید به جای غذا به هنگام شب شیر و یا آب به فرزندتان بدهید.

مهمترین اختلالات خواب خاص دوران شیرخوارگی سندرم مرگ ناگهانی { شیرخوارگی ,آپنه تنفسی  شیرخوارگی است.}

روشهای پیشگیری از اختلال و درمان های اولیه و در دسترس

کودکان دبستانی را باید در اواسط شب وادار به خوابیدن نموده و اجازه ندهیم همراه بزرگترها تا آخرین ساعات شب به دیدن تلویزیون بپردازند زیرا در غیر این صورت لطمه شدیدی به زندگی تحصیلی آنها وارد خواهد شد.

باید بزرگترها و خصوصاً مادر سعی نمایند که ساعات قبل از خواب طفل با آرامش بیشتری توأم گردد. مادر می تواند قبل از خواب به طفل کمک نماید تا مشکلات روزانه خود را که مثلاً در مدرسه برای وی پیش آمده است، برای او شرح داده و سپس سعی در توضیح راه حل رفع این مشکلات نماید. یکی از طرق برطرف کردن بی خوابی اطفال، ممانعت آنان از دیدن برنامه های مهیج تلویزیون در آخر شب و نیز یک حمام گرم و سریع، قبل از خواب می باشد

باید ترس از تاریکی و دزد و جادوگر و سایر مسائلی را که به طور طبیعی موضوعات ترس کودکان را تشکیل می دهند برای طفل حلاجی نمود تا این گونه ترس ها مانع به خواب رفتن طفل نگردند.

گاهی طفل از دیدن درخت های تنومندی که جلوی پنجره اطاق خواب وی قرار گرفته اند توهم اشباح می کند و دچار وحشت از به خواب رفتن می گردد که باید با قراردادن بستر وی در سوی دیگر اطاق، مسئله را حل نمود.

اگر کودک درخواست نماید که چراغ خواب پرنوری در اطاقش روشن باشد باید خواسته اش را برآورده نمود. اگر کودک نیمه شب به اطاق پدر و مادر آمد و بخواهد در کنار آنها استراحت کند باید او را آرام نموده اما پس از خوابیدن به آرامی او را دوباره به اطاقش برگردانیم. گاهی اوقات کودک در اوایل یا اواسط شب با فریاد زدن از خواب می پرد و وقتی به سراغش برویم او را به شدت مضطرب می یابیم که باید پس از بغل کردن و آرام ساختن وی، دوباره سعی در خواباندن او نمائیم.

در چه صورت باید به پزشک مراجعه نمود ؟

در برخی موارد، این اختلالات خواب، کابوس شبانه یا وحشت شبانه را تشکیل می دهند که ممکن است نیاز به تجویز داروهایی خاص به طور موقت داشته باشد.

هرگز سعی نکنید در مورد کودکان آشفته و بی خواب از خوددرمانی استفاده کنید زیرا بسیاری از داروهای آرام بخش و خواب آور در کودکان تولید اختلال رشد و اشتها و بسیاری عوارض دیگر نموده و به علاوه اگر اختلال خواب نشانی از یک بیماری زیربنایی جدی اعم از جسمی یا روانی بوده باشد موجب مخفی ماندن آن و عواقب خطرناکتری خواهد شد.

به طور خلاصه در بسیاری از موارد که والدین فرزند خود را بی خواب تصور می نمایند واقعیت چنین نبوده و نیز بسیاری از این موارد با رعایت موازین ساده فوق، قابل پیشگیری و رفع خواهد بود.

منابع: مطالب دکتر بابک قلعه باغی و دکتر بهروز جلیلی

گردآوری مطلب امیرعلی منصوری