کمکهای کشورهای منطقه به عراق در طول جنگ تحمیلی
کمکهای کشورهای منطقه به عراق در طول جنگ تحمیلی
این واقعیت که کمکهای تسلیحاتی و اطلاعاتی کشورهای عربی به عراق در
جریان جنگ تحمیلی علیه ایران اگر از کمکهای نظامی کشورهای غربی و
اروپایی بیشتر نبوده کمتر هم نبوده است، بر هیچ کس پوشیده نیست.
بسیاری از کشورهای عربی با استفاده از برخی تعبیرها و تفسیرها از
جمله اظهارنظر ملک حسین، شاه سابق اردن در سال ١٩٨٠ میلادی که
گفته بود، ”عراق کشور عربی و برادر ماست که نباید مورد هیچگونه
تهدید خارجی قرار گیرد و یا آسیبی از هر منبع که باشد به آن برسد“
و همچنین اعمال فشارهای سیاسی و نظامی از سوی آمریکا، سیل کمکهای
نظامی‌شان را به عراق در طی هشت سال جنگ علیه ایران سرازیر
می‌کردند. بی شک بررسی میزان این کمکها و پرداختن به آمار و ارقام
موجود در این زمینه از واقعیتهای تلخی پرده بر می‌دارد که گذشته از
هر چیز میزان اعمال نفود و فشار آمریکا بر کشورهای عربی را به خوبی
نشان می‌دهد.
با توجه بر فرا رسیدن آغاز هفته‌ی دفاع مقدس و سالروز آغاز جنگ
تحمیلی عراق علیه ایران، (٣١ شهریور ١٣٥٩ ـ ١٩٨٠) پرداختن به
منظری جدید در خصوص عوامل پشت پرده این جنگ، از جمله حضور قدرتمند
نظامی و مالی جهان عرب در پشت عراق در قالب ارسال کمکهای نظامی و
همچنین فروش تسلیحات پیشرفته‌ی نظامی و همچنین کمکهای مالی به این
کشور، بیش از پیش عدم وجود توازن نظامی در این جنگ و نابرابری
تسلیحاتی موجود میان عراق و ایران را به روشنی نمایان می‌سازد.
روز گذشته(یکشنبه) گزارشی درخصوص نقش و حضور کشورهای غربی در جنگ
تحمیلی عراق علیه ایران مورد بررسی قرار گرفت و همانگونه که در
ابتدای آن گزارش قید شده بود؛ در گزارش امروز که به مناسبت هفته‌ی
دفاع مقدس تهیه شده است؛ موضوع میزان کمک و حمایت کشورهای منطقه‌ای
از عراق در این جنگ مورد بررسی قرار می‌گیرد.
کمکهای کویت و عربستان به عراق
کشورهای عربی به ویژه کویت و عربستان با ارسال کمکهای مالی و
نظامی شان به عراق بخشی از هزینه‌های این کشور را در دوران جنگ
تحمیلی علیه ایران متحمل می‌شدند. برابر گزارش محرمانه‌ای که در آن
مقطع زمانی منتشر شد، دو کشور یاد شده در مجموع ٢٥ تا ٥٠ میلیارد
دلار را به صورت قرض یا وام بلاعوض در اختیار عراق قرار دادند.
بعدها، پس از بروز اختلاف میان عراق و کویت و اظهارات مقامهای
عراقی مبنی بر ”جنگ با ایران به تنهایی“،ابوغزاله، معاون اسبق رییس
جمهور و وزیر دفاع مصر، ادعای عراق را به عنوان یک دروغ بزرگ تعبیر
کرد و گفت: ”تنها کویت و عربستان بیش از ٦٠ میلیارد دلار به عراق
کمک کردند.“ فهد پادشاه عربستان نیز در سخنانی اظهار کرده بود،
”اگر عراق می‌گوید افرادش را فدا کرده است، ما نیز با پول، سلاحهای
پیشرفته و همکاری بین‌المللی در این فداکاری(!) سهیم بوده‌ایم“
(١).
وی اقدامات رهبری عراق را نشان ناسپاسی نسبت به حمایتهای نظامی
عربستان ذکر کرد. هم زمان، ”شیخ الصباح“ سفیر کویت در واشنگتن نیز
در پاسخ به اظهارات عراقی‌ها گفته بود : ”کویت ١٤ میلیارد دلار
کمکهای نقدی و بیش از ١٦ میلیارد دلار از طریق کمکهای خدماتی و
غیره به ماشین جنگی عراق مساعدت کرده است ؛ کویت در زمان جنگ بیش
از نیاز نفت صادر می‌کرد تا به صدام در جنگ کمک کند.“ بعدها
کویتی‌ها اذعان داشتند، افزون بر کمکهای مالی، پایگاه نیروهای
هوایی در اختیار عراق قرار دادند که همین امر به عراقی‌ها برای
حمله به جزیره‌ی خارک، پایانه‌های نفتی ایران و نفت‌کش‌ها کمک
شایانی کرده بود.
عراقی‌ها تجهیزات و مواد خامی را که برای حملات نظامی به ایران
نیاز داشتند؛ از ٢٠٠ شرکت در ٢١ کشور جهان به دست می‌آوردند.
غربی‌ها در نظر داشتند با کمک به عراق از برتری نظامی ایران و
تغییر موازنه به سود آن جلوگیری کنند. در نتیجه، این کمکها همراه
با حمایتهای مالی کشورهای عرب حاشیه‌ی خلیج فارس به ویژه عربستان و
کویت، قدرت زمینی عراقی‌ها را بهبود بخشید و آنها توانستند با تکیه
بر سلاحهای فرانسوی و روسی توان هوایی‌شان را افزایش دهند. (2)
نگاهی به وامها و کمکهای اقتصادی خارجی دولت کویت به عراق در طی
سالهای جنگ نشان می‌دهد که کویت یکی از عمده‌ترین وام‌دهندگان به
عراق بوده است. کارشناسان هزینه‌ی جنگی عراق را ماهانه بین ٦٠٠
میلیون تا یک میلیارد دلار برآورد می‌کردند؛ در حالی که ارز حاصل
از صدور روزانه ٨٩٣/١میلیون بشکه نفت به قیمت متوسط ١٢ دلار برای
هر شبکه در سالهای پایانی جنگ، رقمی در حدود ٦٨١ میلیون دلار در
ماه بود و این حتی تکافوی هزینه جنگی عراق را نمی‌کرد. از این جهت
مشارکت کشورهای عربی به ویژه کویت و عربستان در جنگ تحمیلی و حمایت
از عراق به خوبی آشکار می‌شود.
فهرست برخی از کمکهای کویت و عربستان به عراق در طول جنگ تحمیلی
١ـ در اوایل سال ١٣٦٠ مطبوعات کویت گزارش دادند که کویت و
عربستان قرار است یک وام شش میلیارد دلاری در اختیار عراق قرار
دهند. سهم کویت از این مبلغ، دو و سهم عربستان چهار میلیارد دلار
تعیین شده بود.
٢ـ هفت ماه پس از اعطای وام نخست کویت به عراق، در تاریخ
١٩/٨/١٣٦٠ گزارشی مبنی بر واگذاری یک اعتبار ٧/٤ میلیون دلاری از
سوی کویت به دولت عراق منتشر شد.
٣ـ در تاریخ ٩/١/١٣٦٥ نیز واحد مرکزی خبر در تهران گزارش داد که
دولت کویت در ادامه حمایت مالی‌اش از عراق، وامی به مبلغ هشت
میلیون و ٩٠٠ هزار دینار کویتی به عراق خواهد پرداخت.
٤ـ کویت و عربستان توافق کردند که از سال ١٩٨٢ عایدات صدور نفت
از منطقه‌ی بی طرف (روزانه ٣٠٠ الی ٣٥٠ هزار بشکه) به حساب عراق
ریخته شود. این توافقنامه تا سال ١٩٨٦ اعتبار داشت و عراق درصدد
تمدید آن برای یکسال دیگر بود.(٢)
کمکهای اردن به عراق در طول جنگ تحمیلی
اردن که از پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روابطه حسنه‌ای با ایران
نداشت، روابط بسیار نزدیکی با عراق برقرار کرده بود. پس از کنفرانس
سران کشورهای عربی در بغداد و تونس، روابط بین عراق و اردن روز به
روز نزدیکتر و عمیق‌تر شد؛ تا آنجا که ملک حسین صراحتا به نفع عراق
و علیه ایران موضع‌گیری کرده و با کمکهای سیاسی، اقتصادی و نظامی
فراوان‌اش از جمله اعطای وامهای چند میلیون دلاری به عراق، حمایت و
پشتیبانی‌اش را از این کشور اعلام کرد. در طول جنگ هشت ساله بین
ایران و عراق، تنها سیستم حمل و نقل به عراق از طریق اردن صورت
می‌گرفت. در این چهارچوب شبکه‌ی حمل و نقل وسیعی بین دو کشور ایجاد
شد و بندر عقبه این کشور برای حمل و نقل سلاح و تجهیزات نظامی سبک
و سنگین در اختیار عراق قرار گرفت. به علاوه ملک حسین که نطامیان
اردن را برای سرکوبی مردم مسلمان ایران به عراق گسیل داشته بود، در
نطقی اظهار داشته بود: ”اگر ضرورت ایجاب کند نیروهای بیشتری را به
عراق اعزام خواهیم کرد.“
بی شک تنها توجه به گوشه‌هایی از اظهارات ملک حسین در جریان
برگزاری جلسه‌ی عادی کابینه‌ی اردن در تاریخ ٢/١/١٣٥٩ (١٩٨٠)
موضع آن کشور را در قبال جنگ در حال وقوع بین ایران و عراق، نشان
می‌داد: ”وظیفه‌ی اعراب است که برای وحدت خود و جلوگیری از سرایت
خطرات، هرکجا که باشد همکاری کنند، ما وظیفه داریم که جهان اسلام
را آرام و قرین همبستگی داشته باشیم؛ ما به عنوان کشوری عربی نباید
اجازه دهیم هیچگونه تجاوزی از هر مصدر که باشد به هیچ جزیی از خاک
عراق صورت گیرد.“ (٤)
در مجموع بسیاری از آمارها و گزارشها در خصوص حمایت جهان عرب و
برخی از کشورها از جمله کویت، عربستان و اردن از عراق در جریان جنگ
تحمیلی علیه ایران، به روشنی نشانگر آن است که عراق از جنبه‌های
چشمگیر نظامی و اقتصادی از حمایت بی‌دریغ بسیاری از این کشورها،
بهره‌مند بوده است.
یادآور می‌شود که در کنار حمایتهای مالی و نظامی که این کشورها از
عراق داشتند؛ حمایتهای بسیار سیاسی نیز در ارگانهای بین‌المللی و
همچنین از نظر تبلیغاتی دولت‌های عرب از عراق صورت می‌دادند که خود
نیازمند یک بررسی مستقل و مجزا می‌باشد.همچنین تعدادی از کشورهای
منطقه‌یی نیز حضور مستقیم در جنگ داشتند و با اعزام نیروهای خود به
عراق رژیم بعثی را در مقابل ایران حمایت می‌کردند به گونه‌ای که با
گذشت بیش از یک دهه از پایان جنگ، چند روز پیش حسنی مبارک، رییس
جمهور مصر اعتراف کرد که ١٨ هزار سرباز مصری در کنار بعثی‌ها در
مقابل ایران می‌جنگیدند.(٤(
منابع:
1- درودیان، محمد، پایان جنگ: سیری در جنگ ایران و عراق، تهران:
انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی،
١٣٨٠، صفحات ٣١، ٣٢.
2- رودباری، سواء فیلی، کتاب سبز کویت، تهران: وزارت امور خارجه،
١٣٧٥ صفحات ١٦٢ و ١٦٣
3- مناقبتی، محمدرضا: کتاب سبز اردن، تهران: وزارت امور خارجه،
١٣٧٥، صفحات ٨٧ و ٨٨
4- سایت اینترنتی خبرگزاری دانشجویان ایران(تاریخ: ٢٤/٠٦/١٣٨٢،
ساعت: ٤:10:41)
منبع: ایسنا 1/7/1382
