برداشت شخصی حقیر از تلاوت جاودانه سوره شعرا-52-89 استاد مرحوم محمد صدیق منشاوی
برداشت شخصی حقیر از تلاوت جاودانه سوره شعرا-52-89 استاد مرحوم محمد صدیق منشاوی
قبل از هر چیز خاطرنشان کنم که این نوشتار برداشت شخصی و ناشیانه حقیر است ،پس در صورت وجود هر گونه نقص و کاستی حقیر را عفو بفرمایید
برخلاف اکثر تحلیل هایی که در مورد تلاوت ها وجود دارد حقیر قصد دارم به جای تحلیل و معرفی صرف نغمات و دستگاه های استفاده شده در تلاوت،علاوه بر این مهم، به جنبه های دیگری نیز که از نظرم حائز اهمیت هست نیز بپردازم.
تلاوت سوره شعرای استاد منشاوی،از تلاوت های فوق العاده فنی و در عین حال مجلسی و عامه پسند استاد است.به طوریکه شاید کمتر تلاوتی از استاد بار فنی این تلاوت را داشته باشد.در عین حال از تنوع لحنی به نسبه خوبی نیز برخوردار است.به همین خاطر و به دلیل تناسب صوتی و لحنی و تجویدی و کم خطا بودن این تلاوت این تلاوت به عنوان یکی از تلاوت های مطلبو برای تقلید از استاد معرفی میشود.
پنج دستگاه بیات،رست،چهارگاه،صبا و نهاوند در این تلاوت به طور مبسوط و تا حد جواب مصطلح اجرا شده است.ردیف لحنی این تلاوت ردیف معروف استاد منشاوی است.البته دقت کنید،نمی گویم ردیف معمول،میگویم معروف،چون میتوان پس از گوش دادن تلاوت های زیادی از استاد بدین نتیجه رسید که استاد همان طور که در بسیاری از تلاوت هایشان ردیف معروفشان(بیات –رست-بیات-صبا-نهاوند و...) را اجرا کرده اند در بسیاری از تلاوت هایشان نیز این ردیف را اجرا نکرده اند،اما زیبا ترین و معنوی ترین تلاوت های ایشان با این ردیف معروف که به نوعی خاص ایشان نیز هست اجرا شده است و از این رو این ردیف لحنی با نام منشاوی عجین شده است.
در فراز های ابتدایی تلاوت، از نظر حقیر این تلاوت کمی بالاتر از پرده معمول استاد شروع شده است.بم های ابتدای تلاوت که در گوشه های دوگاه و نوا و حسینی تلاوت میشود،کاربرد بسیار زیبای بم استاد منشاوی و طنین و ملاحت بم ایشان را می رساند.
در فراز های بعدی به خصوص در هنگامی که جواب رست را تلاوت می کنند،در نفس "کذلک و اورثناها بنی اسرائیل ... "برای دومین بار، موردی که توجه حقیر را جلب کرده حالت خاصی که استاد در اجرا و به خصوص در تحریر کلمه اسرائیل دارند است،به طوری که انگار تمام وجود خود را روی تحریر گذاشته اند،به طوریکه با وجود حس و حال،شاید کمی از زیبایی صدای ایشان بکاهد.
تحریر مشرقین در همین نفس ،تحریر نسبتا سنگینی است چون بسیار ریز و سریع و ماهرانه انجام شده و به قول استاد ابوالقاسمی منشاوی تنها قاری است که می تواند با همان سرعتی که در پایان نفس تحریر بزند در انتهای آن نیز تحریر بزند.
در ادامه فراز های بسیار زیبایی از مقام بیات را میشنویم گه به نظرم هنر تصویرسازی استاد منشاوی در بیان آیات در همین چهار مرتبه تکرار آیات ابتدایی صفحه 370 به اوج خود می رسد.
فرازی از مقام صبا که استاد در" فاوحینا الی موسی ان اضرب بعصاک البحر..." می خوانند از لحاظ صوتی به نظرم واقعا فوق العاده است،البته متاسفانه دانش بیان آن را به زبان علمی ندارم و اصلا نمیدانم دقیقا چه جنبه آن برایم نشسته است! به بزرگواری خود ببخشید.
نهاوندی که استاد در این تلاوت میخوانند،به خاطر بسیط بودنش،الهام استاد از فضای آیات و جان و دل وهمچنین حزن آمیخته شده توسط استاد به فرح ذاتی این مقام(به پارادوکس توجه کنید) که البته اینجا فرح بخشی آن بیشتر است،.الحق والانصاف این بخش تلاوت را از نظر حقیر زیباترین بخش تلاوت قرار داده است.
بعد از مقام نهاوند وارد چهارگاه میشوند.چهارگاه استاد نیز در این تلاوت بسیار زیباست به طوریکه یکی از آشنایان میگفت پس از شنیدن این آیات ، یک آن احساس کردم نزد حضرت موسی(ع) در کنار رود نیل هستم!!
نکته ای که به نظرم میرسد این است که خیلی از دوستان ممکن است اگر در تلاوت هایی که به سبک استاد منشاوی انجام می دهند،ردیف معروف را دنبال کنند،به خاطر هم سطح بودن صبا و نهاوند و بعد رست احتمالی پس از نهاوند و ... دچار خستگی صوتی شوند،در این مواقع تجربه شخصی حقیر نشان داده که کاری که استاد در این تلاوت انجام میدهند(یعنی انتقال از نهاوند به چهارگاه و نه به رست ) به صدا آرامش و استراحت میدهد و بسیار راهگشاست.
پس از چهارگاه،استاد در انتقال دوباره به مقام صبا حرکتی را انجام میدهند که بسیار فنی و سودمند است و آن مدل خاصی از ورود به صباست که صدا را یکی دو پله پایین می اندازد.این حرکت در انتقال از مقام های بیات،رست،صبا و چهارگاه به صبا بسیار راهگشاست و جا دارد که بتوانیم برای استراحت دادن به صدا و ایجاد زیبایی های صوتی از آن استفاده کنیم.
مطلب مهمی که به نظرم میرسد و خود نیز مدتی با آن درگیر بودم قوت و سرعت تحریر های استاد منشاوی به خصوص تحریر های پایانی است.استاد منشاوی تلاوت پرتحریری ندارد اما همان هایی که هست قوت زیادی دارند و همین ضعف عمده بسیاری از عزیزان را در اجرای تلاوت ایشان سبب میشود.برای حل این مشکل،راهکار بسیار مفید ،دقت روی تحریر ها ،سعی در آهسته کردن آن ها و پله پله اجرا کردن آن هاست.به طوریکه هم ذهن مراحل تحریر را بشناسد،هم صدا توانایی اجرای آهسته آن را پیدا کند،بعد ازمدتی میتوانیم کم کم بر سرعت بیفزاییم.البته این تمرینات ممکن است زمان زیادی طول بکشد که نتیجه بدهد ولی ان شاءالله که نتیجه بخش خواهد بود.
آیات در مقام صبا و به خصوص بم های فوق العاده آن در فضایی بسیار معنوی اجرا میشوند و سپس استاد در مطلع آیات توحیدی،وارد رست می شود و هنر خود را در اجرای صلابت این آیات با صلابت ذاتی مقام رست آمیخته و سنگ تمام میگذارد.در بیان این آیات توحیدی گوشه های متنوعی از رست را از استاد میشنویم،که واقعا در بیان مفاهیم آیات و تصویرسازی آن به نظر حقیر موثر بوده است.
بعد از رست،استاد از آیه" رب هب لی حکما..."دوباره وارد بیات می شوند.استاد در دعاهایی که در آیات موجود است، نغمه هایی از بیات را همراه با تحریر معروفی اجرا میکنند،که البته تحریر آن به زیبایی در رست به اتمام میرسد و در واقع این نغمه نوعی ترکیب فنی از بیات و رست است.
نفس "و لا تخزنی یوم یبعثون..."گوشه ای است که استاد کمتر و به ندرت اجرا کرده اند و بسیار زیبا و منحصر به فرد است و میتواند به عنوان مقدمه ای برای فرود برای مقلدان استاد مورد استفاده قرار گیرد.
در پایان از همه عزیزان به خاطر کمی ها و نواقص فراوان این نوشتار پوزش میطلبم و امیدوارم این نوشتار هر چند کم،بتواند در پیشرفت قاریان عزیز و اعتلای هنر مقدس تلاوت قرآن کریم موثر باشد.
منتظر انتقادات و پیشنهادات راهگشای شما عزیزان بزرگوار هستیم.در ضمن در صورت ابهام درمورد هر مطلبی از نوشتار میتوانید آن را در بخش نظرات مطرح کنید تا بدان پاسخ داده شود. التماس دعای فراوان
