نگاهی به جایگاه ترتیل

توجه به جایگاه تلاوت تحقیق و ترتیل برای قاریان و حافظان قرآن ضروری است؛ زیرا هر دو گروه به نحوی با تلاوت قرآن سروکار دارند و باید مراتب انواع خواندن قرآن را بدانند و از هر روش به اقتضای خود و بنابر نیاز، استفاده نمایند؛ در حالیکه اساتید کمتر به این مطلب مهم پرداختهاند.

اما به هر حال، آیات قرآن به هر شیوه که تلاوت شود، شمرده خواندن، پرهیز از هرگونه ایجاد ابهام در حروف و کلمات و منظم و نیکو خواندن، از اصول قرائت است. از ورش سؤال شد: نافع قرآن را چگونه میخواند؟ پاسخ داد: او مبهم و عامیانه نمیخواند؛ بلکه قرائتش «شمرده و نیکو» بود. ابنمجاهد (از بزرگان علم قرائت) میگوید: ابوعمرو، سهلالقرائه بود؛ یعنی قرائتی روان و بدون تکلف داشت و هر جا قواعد اجازه میداد، با تخفیف میخواند.

بنابراین کتاب مقدس خداوند را باید نیکو و حروفش را آشکار و واضح تلفظ کرد، ضمن ساده و روان بودن و رعایت اعتدال در اجرای قواعد.

آنچه مسلم است، روش ترتیل، بستر بسیار مناسبی است برای اجرای اصول قرائتی و قواعد تجویدی که میتوان الفاظ و صفات مربوط به حروف مختلف را با نهایت استواری و ضایع نکردن آنها، ارائه داد. ترتیل، آخرین مرتبه زیبایی در تلفظ است. ترتیل، به تمام و کمال رساندن تلاوت است. ترتیل، صحت لفظ، زیبایی شکل حروف و عبارات و تلطیف نطق و بیان است. ترتیل، رسیدن به درجه عالی تلاوت، <بِلِسَانٍ عَرَبِی مُبِینٍ> است؛ چراکه خداوند سبحان در سوره شعراء میفرماید: <وَإِنَّهُ لَتَنْزِیلُ رَبِّ الْعَالَمِینَ نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِینُ عَلَی قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ الْمُنْذِرِینَ بِلِسَانٍ عَرَبِی مُبِینٍ>.

در این آیه یکی از عوامل موفقیت در جنبه هدایتی قرآن، انتقال آیات الهی به مردم با آراستگی تمام و با کلامی فصیح و روشن است: <بِلِسَانٍ عَرَبِی مُبِینٍ>.

اولین مرحله دعوت انبیای الهی به توحید، دعوت زبانی است که بایستی به بهترین وجه صورت گیرد و در ادامه آن مأموریت الهی، رسالت سنگین قاری و حافظ قرآن نیز معلوم میشود؛ چراکه قاری قرآن نیز با تلاوت قرآن همانند پیامبران به تبلیغ دین و ایین توحید و یگانهپرستی و هدایت قاطبه مردم میپردازد.

رسالت قاری قرآن

قاری قرآن مردم را با کلام خدا موعظه میکند.

قاری قرآن مأموری است که مأموریت او پیامخوانی پیامآور حق است.

قاری قرآن با تلاوت آیات الهی به هدایت مردم میپردازد.

قاری قرآن نقش مؤثری را در انتقال پیام پروردگار به مردم ایفا میکند.

قاری قرآن بایستی با زبان عربی فصیح و آشکار آیات را بخواند تا به معنای حقیقی کلمه، به او قاری قرآن اطلاق شود.

قاری قرآن در مأموریت و مسئولیت خویش هرگز موفق نمیشود، مگر اینکه تجوید، فصاحت و حق تلاوت را بداند.

قاری قرآن مبلغی است که ابزار تبلیغ او تلاوت زیبا و آراسته اوست.

قاری قرآن اصل <قُرْآناً عَرَبِیاً غَیرَ ذِی عِوَجٍ> را در تلاوت، فرا راه خود قرار میدهد.

قاری قرآن در هر حالتی خود را ملزم به رعایت قواعد علم تجوید میداند.

بر قاری قرآن فرض است حق تلاوت قرآن را که همانا <حُسنُ الأداء> و صیانت و محافظت از خطا و اشتباه در ادای حروف و اجرای قواعد است، به جا آورد.

قاری قرآن هدف از کار خود را ترویج فرهنگ قرآن و القای مفاهیم بلند کلام الهی میداند و این در قالب تلاوت میسر است.

قرآن ناطق، امام صادق علیه السلام در روایتی فرمودند:

بَینْهُ تِبیاناً، وَ لا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعر، وَ لا تَنْثُرهُ نَثرَ الرَّمل، وَ لکِن إفزَعُوا قُلُوبَکُم القاسِیه و لا یکُن هَمُّ أَحَدِکُم آخِرَ السُّورَه (اصول کافی، ج4)؛ یعنی آن را خوب بیان کن و همانند شعر آن را با شتاب نخوان، و هنگام خواندن (کلمات آن را) مانند ریگ پراکنده مساز، ولی دلهای سخت خود را به وسیله آن به بیم و هراس افکنید و همت شما این نباشد که فقط سوره را به آخر رسانید.