اختلالات جنسی در مردان مبتلا به ام اس (MS)

در مغز و نخاع شوکی مراکزی هستند که عملکر جنسی فرد را کنترل می کنند. اگر ام اس سبب تخریب این مراکز شود، فرد مبتلا به اختلالات جنسی خواهد شد. اگر مردی مبتلا به ام اس شود، سیر آن از خانمها بدتر می باشد.

حروف MS مخفف Multiple Sclerosis به معنی تصلب نقاط متعدد در سیستم عصبی می باشد. ام اس (MS) یک بیماری التهابی است که در آن غلاف چربی فیبرهای عصبی در مغز و نخاع که میلین (Myelin) نامیده می شود، آسیب می بیند. در حقیقت این غلافهای عصبی رفته رفته تخریب پیدا می کنند. این بیماری معمولا در بالغین جوان اتفاق می افتد و در خانمها شایعتر از مردان می باشد. شیوع آن در جوامع مختلف متفاوت و از 2 تا 150 در هر صد هزار نفر متفاوت است. این بیماری اولین بار در سال 1868 توسط Jean-Martin Charcot شرح داده شد. چون تحریکات عصبی از طریق فیبرهای عصبی منتقل می شوند، و غلاف میلین فیبرهای عصبی در انتقال تحریکات عصبی نقش مهمی دارد، بنابراین ام اس توانائی سلولهای عصبی مغز و نخاع شوکی را برای ارتباط با یکدیگر مختل می کند. در ام اس سیستم ایمنی خود فرد به غلاف میلین فیبرهای عصبی حمله کرده و آنها را آسیب می زند (شکل 1). وقتی میلین یک فیبر عصبی از بین رفت، دیگر سلول عصبی مربوطه نخواهد توانست تحریکات و پیامهای عصبی را هدایت کند. سیستم عصبی انسان دارای ماده خاکستری و ماده سفید است. رنگ ماده سفید بعلت وجود میلین می باشد. بعلت از بین رفتن میلین در قسمت ماده سفید مغز، نواحی متعدد تصلب یا فیبروز ایجاد می شود (شکل 2) و اسم ام اس از همین تصلبهای متعدد ناشی شده است. اگرچه اطلاع انسان از ام اس به مقدار زیادی افزایش یافته است ولی هنوز علت دقیق این بیماری مشخص نیست. تقریبا هر علائم عصبی در ام اس می تواند ایجاد شود و رفته رفته سبب ناتوانی جسمی و ذهنی بیمار می گردد. این بیماری دارای اشکال مختلف است و از خصوصیات آن عود می باشد. ممکن است در یک عود بیماری علائم جدیدی ایجاد شوند و یا علائمی که از قبل وجود داشتند، تشدید یابند. ما بین حملات عود ممکن است علائم بیمار بطور کامل از بین بروند، ولی اغلب ضایعه عصبی دائمی ایجاد می شود.

درست است که ام اس در خانمها شایعتر است، ولی اگر مردی مبتلا به ام اس شود، سیر آن از خانمها بدتر می باشد. لازمه یک عملکرد جنسی طبیعی وجود یک سیستم عصبی سالم است. چون تحریکات از طریق سیستم عصبی منتقل می شوند. پس از تحریک ناحیه تناسلی، تحریکات عصبی از طریق فیبرهای عصبی به مغز منتقل شده و از مغز تحریکات دیگری به ناحیه تناسلی منتقل و سبب نعوظ در مردان می شود (نعوظ رفلکسی). نوع دیگری از تحریک عصبی، مستقیما ناشی از فانتزی و افکار می باشد که باز تحریکات از مغز از طریق فیبرهای عصبی به ناحیه تناسلی منتقل و سبب ایجاد نعوظ می شوند (نعوظ روانی) (شکل 3). چون در ام اس غلاف میلین فیبرهای عصبی آسیب دیده است، بنابراین هدایت تحریکات عصبی مختل شده و سبب اختلال در نعوظ می شود. اختلالات جنسی در مردان مبتلا به ام اس دارای سه منشاء می باشند:

• اولیه که ناشی از عوارض ضایعات عصبی هستند.

• ثانویه که ناشی از عوارض بیماری مثل ناتوانی جسمی و سفتی عضلات می باشند.

• ثالثیه که ناشی از عوارض روحی و روانی بیماری می باشند.

علل ثانویه به قرار زیر هستند:

• خستگی

• مشکل در توجه و تمرکز حواس

• بی اختیاری ادراری و مدفوعی

• مشکلات فیزیکی مثل ضعف عضلانی و اسپاسم عضلات پا

• اختلال در حس

• عدم هماهنگی عضلات، لرزش و درد

علل ثالثیه به قرار زیر هستند:

• افسردگی و اضطراب

• عصبانیت، ترس و غمگینی

• کاهش اعتماد به نفس

• تغییر روابط با شریک زندگی و تغییر نقش فرد در خانواده

• عوارض داروهائیکه مصرف می شوند

• داشتن سوند ادراری

یک سیکل جنسی طبیعی در مردان از 5 مرحله در هم تنیده تشکیل شده است: مرحله برانگیختگی، نعوظ، انزال، مرحله ارضاء جنسی یا ارگاسم، و مرحله فروکش. تمامی این مراحل نیازمند عملکرد طبیعی سیستم عصبی هستند. در مغز و نخاع شوکی مراکزی هستند که عملکر جنسی فرد را کنترل می کنند. اگر ام اس سبب تخریب این مراکز شود، فرد مبتلا به اختلالات جنسی خواهد شد. برانگیختگی جنسی اولین مرحله در یک فعالیت جنسی است و در سیستم عصبی مرکزی شروع می شود. پس از برانگیختگی جنسی مغز پیامهائی را به اعضاء جنسی از طریق فیبرهای عصبی می فرستد. اگر ام اس این فیبرهای عصبی را آسیب زده باشد، برانگیختگی جنسی و بدنبال آن ارضاء جنسی مختل خواهد شد. فرایند انزال بیشتر از برانگیختگی جنسی نیازمند سیستم عصبی است. برای اینکه انزال اتفاق بیفتد، باید رابطه های عصبی به خوبی کار کنند. در حدود 50-35 درصد مردان مبتلا به ام اس مبتلا به اختلال در انزال می شوند.

اختلالات جنسی در مردان مبتلا به ام اس به قرار زیر هستند:

• مشکل در بدست آوردن و ابقاء نعوظ (شایعترین اختلال جنسی در این مردان است)

• کاهش حس آلت تناسلی

• مشکل در رسیدن به ارضاء جنسی یا ارگاسم

• از بین رفتن میل جنسی

در حدود 90-50 درصد مردان مبتلا به ام اس سرانجام دچار درجاتی از اختلال جنسی خواهند شد. با پدید آمدن درمانهای موثر برای ام اس طول عمر این بیماران زیادتر شده و مشکلات جنسی اهمیت بیشتری در آنها پیدا کرده است. معمولا اختلالات جنسی پس از گذشت چند سال از ابتلا به ام اس ایجاد می شوند، ولی در تعدادی از موارد نیز از همان ابتدا بیمار مبتلا به نوعی از اختلال جنسی می شود. بسیاری از موارد اختلالات جنسی در بیماران مبتلا به ام اس تشخیص داده نشده و بر مشکلات بیمار می افزاید. پزشکانی که با بیماران ام اس سر و کار دارند، حتما باید از چگونگی عملکرد جنسی از آنها سئوال کنند. بیماران نباید از بیان مشکلات جنسی خود خجالت بکشند. تشخیص و درمان به موقع اختلالات جنسی به مقدار زیادی به کیفیت زندگی این بیماران می افزاید.

معمولا در ام اس اگر نخاع گرفتار شود، بیمار مبتلا به اختلال نعوظ خواهد شد. در ابتدا نعوظ شبانگاهی و نعوظ صبحگاهی در بیمار مختل می شود و رفته رفته بدست آوردن و حفظ نعوظ در بیمار مواجه با مشکل می گردد. با پیشرفت آسیب عصبی، بیمار ممکن است بکلی توانائی بدست آوردن نعوظ و انزال را از دست بدهد.

تشخیص اختلالات جنسی در مردان مبتلا به ام اس

این بیماران نیاز به بررسی دقیق دارند. ممکن است مشکل بیمار اصلا جسمی نباشد و فقط فکر ابتلا به بیماری ام اس عملکرد جنسی وی را تحت تاثیر قرار داده باشد. در هر حال هر بیمار مبتلا به ام اس که با اختلال جنسی مراجعه می کند، باید تشخیص دقیق داشته باشد. بعد از اینکه مشخص شد مشکل بیمار جسمی است، وی باید از نظر وجود مشکل در سه سیستم بررسی شود: سیستم عصبی دستگاه تناسلی، سیستم عروقی دستگاه تناسلی (هم شریان و هم ورید) و هورمونهای جنسی. بدین ترتیب ما به منشاء اختلال جنسی موجود پی برده و تا حد امکان می توانیم مشکلات بیمار را حل کنیم. برای تشخیص دقیق علت اختلالات جنسی ما از مجموعه ای از تستهای زیر استفاده می کنیم:

• تصویر برداری از سیستم عصبی

• اندازه گیری هدایت عصبی در دستگاه تناسلی

• سنجش نعوظ شبانه بیمار

• سونوگرافی داپلر از دستگاه تناسلی

• آزمایشات هورمونی

درمان اختلالات جنسی در مردان مبتلا به ام اس

هر قدر اختلالات جنسی طول کشیده باشند، درمان آن مشکل تر است. در اکثر موارد ما می توانیم به مقدار کافی مشکلات بیمار را حل کنیم. برای درمان اختلالات جنسی در این بیماران باید تمامی جنبه های زندگی این افراد را در نظر گرفت. میزان ناتوانی جسمی، داروهائیکه مصرف می کند، حالت هیجانی و روانی بیمار، چگونگی روابط عاطفی ما بین زن و شوهر و بسیاری از مسائل دیگر. برای درمان اختلالات جنسی این بیماران از مجموعه ای از موارد زیر استفاده می شود:

• دارو درمانی

• استفاده از دستگاه

• استفاده از داروهای موضعی

• استفاده از تزریقات داخل دستگاه تناسلی

• روان درمانی

• رفتار درمانی

• فیزیوتراپی

• گذاشتن پروتز

منبع:

آقای دکتر محمدرضا صفری نژاد، جراح بیماریهای کلیه و مجاری ادراری، استاد دانشگاه