واریکوسل یکی از مهمترین بیماریهای دنیای مردان
واریکوسل چیست؟
بیضه عضو ج ن س ی مردان است که درون آن اسپرم سازی صورت می گیرد. به
علت این که درجه حرارت محیطی که اسپرم سازی در آن صورت می گیرد باید پایین تر از
درجه حرارت بدن باشد (زیر 35 درجه)، برای همین بیضه ها در دو کیسه به نام اسکروتوم
در خارج بدن قرار گرفته است. این دوکیسه توسط دو عضله بنام کروماستر در دو طرف
تنظیم شده و با تغییر درجه حرارت محیط این دو عضله بیضه ها را به بدن نزدیک و دور
می کند. یعنی در محیط های سرد کیسه بیضه ها کوچک شده و کاملا به بدن نزدیک می شود و
در محیط های گرم کیسه بیضه ها بزرگ شده و از بدن دور می شود. بیضه ها توسط عروق
شریانی و وریدی تغذیه می شود .
واریکوسل یا واریس بیضه به بزرگ شدن و پیچ دار شدن ورید های بیضه گفته می شود. این بزرگ شدن و پیچ دار شدن ورید ها علل مختلفی دارد. واریکوسل بیشتر در سمت چپ می باشد. به علت خونرسانی بیضه چپ به ورید کلیوی و موقعیت آناتومیکی وریدهای سمت چپ اصولا مشکلات بیشتری نسبت به بیضه سمت راست دارد و عوارض واریس و ترومبوزهای (لخته های) وریدی در سمت چپ بیشتر است.
فعالیت زیاد،مسائل ارثی و مشکلات عروقی نیز باعث عود واریس و ایجاد واریکوسلمی شود. به علت پرخونی بیضه ها هنگام بوجود آمدن واریکوسل ها ، درجه حرارت بیضه ها بالا رفته و باعث کاهش اسپرم سازی و احتمال عقیمی در دراز مدت می شود و از آنجا که قسمت عمده اسپرم سازی با بیضه چپ می باشد برای همین واریکوسل های سمت چپ بیشتر با عقیمی همراه است. اصولا واریکوسل ها تقسیم بندی گوناگونی دارند و در درجه های بالا ورید های بیضه کاملا بزرگ و پیچ دار شده و در حالت ایستاده کاملا معلوم می باشند و در موارد زودرس فقط در هنگام ایستادن و زور زدن وریدها قابل لمس می شوند. جراحی واریکوسل در موارد علامت دار شدن شامل سنگینی بیضه ها ، درد و نازایی صورت می گیرد. در حقیقت واریکوسل بیضه ها درمان علامتی دارد.
واریکوسل بیماری سنین جوانی است و همان طور که گفته شد بیشتر در سمت چپ ایجاد می شود. در موارد ایجاد حاد این مشکل و در سمت راست باید به مسائلی غیر از واریکوسل های عادی از قبیل ترومبوزهای ( لخته های ) وریدی عروق کرونر مرکزی یا توده های کلیوی شک کرد که باید بیمار حتما تحت سونوگرافی شکمی و بررسی های بعدی قرار گیرد.
جهت بررسی عملکرد بیضه ها در موارد واریکوسل ، آزمایش تعداد اسپرم ( اسپرم کانت) از نظر عملکرد بیضه ها در خواست می شود که بر اساس تعداد اسپرم تصمیم اصلی گرفته می شود.
واریکوسل بزرگ شدن وریدهای درون کیسه بیضه (اسکروتوم) است. اسکروتوم کیسه پوستی شلی است که بیضه‌ها درون آن قرار دارند. واریکوسل شبیه به وریدهای واریسی است که در پا ممکن است بروز کنند.
حدود یک ششم مردان واریکوسل دارند. در مردانی که دچار ناباروری هستند، این رقم بالاتر است و به 40 درصد می‌‌رسد. واریکوسل شایعترین علت تولید کم اسپرم و کاهش کیفیت آن است، گرچه همه واریکوسل‌ها بر تولید اسپرم اثر نمی‌گذارند.
اغلب واریکوسل‌ها در طول زمان ایجاد می‌شوند. خوشبختانه اغلب واریکوسل‌ها به آسانی تشخیص داده می‌شوند، و اگر علامت‌دار شده باشند، می‌توان آنها را با جراحی ترمیم کرد.
علائم
واریکوسل، اغلب علامتی ایجاد
نمیکند. ندرتا واریکوسل درد ایجاد می‌کند که ممکن است در طول روز به علت
فعالیتهای جسمی بدتر شود و به طور شاخص با خوابیدن به پشت تخفیف می‌یابد. در طول
زمان ممکن است واریکوسل‌ها بزرگ تر و چشمگیرتر شوند.
علل
طناب اسپرماتیک که خون را به
بیضه‌ها می‌رساند و از آنها خارج می‌کند، حاوی "واز دفرانس" است که اسپرم تولیدشده
از بیضه را تخلیه می‌کند. "شبکه پامپینیفرم" گروهی از وریدها درون اسکروتوم و بالای
بیضه‌ها هستند. شبکه پامپینیفرم، خون را از بیضه‌ها تخلیه می‌کند. بزرگ شدن این
وریدها اغلب در حین بلوغ رخ می‌دهد.
اگر چه علت دقیق ایجاد واریکوسل معلوم نیست، اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که دریچه‌های غیرطبیعی درون وریدها مانع جریان خون طبیعی در آنها می‌شوند و پس زدن خون، به گشاد شدن وریدها می‌انجامد.
واریکوسل معمولا در ناحیه بیضه چپ رخ می‌دهد، که به علت موقعیت ورید بیضه‌ای چپ است. اما واریکوسل در یک بیضه، بر تولید اسپرم در هر دو بیضه تاثیر می‌گذارد.
در سنین 15 تا 25 سالگی، بیشترین احتمال بروز واریکوسل وجود دارد.
تشخیص
از آنجایی که واریکوسل معمولا
علامتی ندارد، اغلب در حین ارزیابی ناباروری یا معاینه جسمی کشف
میشود.
با این حال اگر در اسکروتوم‌تان احساس درد یا تورم می‌کنید، باید با پزشک تماس بگیرید. علل گوناگونی ممکن است باعث درد بیضه شوند، و برخی از این عارضه‌ها نیاز به درمان فوری دارند. پزشک شما می‌تواند تعیین کند که کدام عارضه باعث درد بیضه شما شده است.
پزشک در معاینه جسمی شما، ممکن است توده غیردردناک کلاف‌مانندی را در بالای بیضه شما لمس کند. برخی از افراد، این توده را به صورت احساس "کیسه‌ای از کرم" وصف می‌کنند. اگر این توده به اندازه کافی بزرگ باشد، پزشک هنگامی که ایستاده‌اید، می‌تواند آن را لمس کند.
اگر واریکوسل شما کوچک تر باشد، پزشک ممکن است از شما بخواهد نفس عمیقی بکشید و چند ثانیه آن را نگه دارید و به پایین زور بزنید (مانور والسالوا).
این مانور به پزشک کمک می‌کند، بزرگی غیرطبیعی وریدها را لمس کند. اگر معاینه جسمی نتیجه قطعی به دست ندهد، پزشک ممکن است درخواست سونوگرافی اسکروتوم کند. این آزمون که در آن از امواج صوتی پرفرکانس برای ایجاد تصاویر دقیق از ساختار درون استفاده میشود، برای این مورد استفاده قرار می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود علائم شما به دلیل دیگری رخ نداده است. یکی از علل چنین عارضه‌ای ممکن ست توموری باشد که بر ورید اسپرماتیک فشار می‌آورد.
درجه بندی
واریکوسل
گرید 3: وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهده اند.
گرید 2:
وریدها در حالت ایستاده قابل لمس میباشند.
گرید 1: وریدها هنگام زور زدن قابل
لمس میباشند.
واریکوسل ساب کلینیکال: که با معاینه قابل لمس نیستند ولی با
سونوگرافی تشخیص داده می شود.
عوارض
واریکوسل ممکن است باعث این
عوارض شود:
تحلیل رفتن (آتروفی) بیضه: توده بیضه از لوله‌های سازنده اسپرم تشکیل شده است. هنگامی که این لوله‌ها در اثر عاملی مانند واریکوسل آسیب می‌بینند، ممکن است بیضه‌ها نرم شوند و تحلیل روند. روشن نیست که چه عاملی باعث تحلیل رفتن بیضه ها میشود، اما اختلال در کارکرد دریچه‌های وریدها باعث تجمع خون در بیضه‌ها میشود و افزایش فشار وریدها و قرارگیری در معرض سموم درون خون ممکن است باعث آسیب شود.
ناباروری: روشن نیست که واریکوسل چگونه باعث ناباروری میشود. برخی از کارشناسان معتقدند که وریدهای بیضه، خون را در شریان بیضه سرد می‌کنند، و به این ترتیب به حفظ درجه حرارت مناسب برای تولید مناسب اسپرم کمک می‌کنند. واریکوسل با مسدود کردن جریان عادی خون، ممکن است باعث شود درجه جرارت بیضه‌ها بیش از حد بالا رود، و به این ترتیب بر تولید اسپرم و حرکت آن اثر بگذارد.
درمان
درمان واریکوسل ممکن است ضروری
نباشد. اما اگر نابارور هستید، یا واریکوسل شما باعث درد یا تحلیل‌رفتگی بیضه‌ها
شده است، ممکن است لازم باشد واریکوسل را ترمیم کنید. درمان، با هدف بستن وریدهای
آسیب‌دیده و هدایت جریان خون به وریدهای طبیعی انجام می‌گیرد.
گرچه واریکوسل معمولا در دوران نوجوانی رخ می‌دهد، اما روشن نیست که آیا باید واریکوسل را در همان زمان ترمیم کرد یا نه. در صورتی که تحلیل‌رفتگی پیشرونده بیضه، درد یا نتایج غیرطبیعی در آزمایش اسپرم رخ دهد، ترمیم در دوره نوجوانی ممکن است ضرورت پیدا کند.
ترمیم واریکوسل ممکن است با جراحی باز، یا جراحی از طریق لاپاراسکوپی، و یا بستن ورید با بالون یا فنر از راه پوست (آمبولیزاسیون از راه پوست) انجام گیرد.
در طب سنتی نیز زالو درمانی یکی از روش های درمان واریکوسل است. این روش ارزان قیمت ، کم دردسر و با آثار جانبی مفید ( مانند تقویت سیستم ایمنی بدن ) است.
زالو جانور عجیبی است که صدها سال است از آن به صورت زنده یا فرآورده برای درمان انواع بیماری ها استفاده می شود. پس از ظهور پزشکی مدرن ، استفاده از زالو به تدریج به فراموشی سپرده شد. اما جالب این جاست که پس از سال ها، باز هم استفاده از زالو بازهم در بسیاری از کشورهای دنیا و حتی در کشورهای پیشرفته رایج شده است ، چنان چه اکنون زالو را با عنوان جراح کوچولو (Micro Surgeon) می شناسند.
مکیدن خون بیمار و ترشح آنزیم هایی با خواص درمانی متعدد ، باعث شده است که زالو درمانی ، روشی ساده و ارزان قیمت برای درمان بسیاری از بیماری ها باشد. در طب سنتی ایران ، زالو درمانی همراه با سایر روش های درمانی مثل گیاه درمانی به صورت ترکیبی برای درمان بسیاری از بیماری ها تجویز شده است. زالو درمانی معمولاً در مراکز معتبر انجام حجامت انجام می شود.
همانگونه که گفته شد 10درصد مردان پس از سن بلوغ درجاتی از واریکوسل دارند ولی همه آنها احتیاج به درمان ندارند. اگر واریکوسل برای فرد، عارضه‌ای ایجاد کند لازم است درمان انجام گردد. درغیراینصورت احتیاج به درمانی نیست.
عوارض واریکوسل چیست ؟
عوارض واریکوسل شامل ایجاد درد، آتروفی (کوچک شدن سایز و نرم شدن قوام بیضه) و ناباروری می باشد. درد ناشی از واریکوسل دردی با کیفت احساس سنگینی، که با فعالیت و ایستادن تشدید یافته و با استراحت بهبود می یابد.
آیا بیمار مبتلا به واریکوسل بدون عارضه احتیاج به پیگیری دارد ؟
بلی؛ همانگونه که گفته شد اگر واریکوسل عارضه ای ایجاد نکند احتیاج به درمان نیست. ولی لازم است بیمار بصورت ماهانه، خود را معاینه کند. و درصورت کوچک شدن سایز بیضه، و یا تغییر در قوام آن، لازم است توسط پزشک معاینه شود.
همچنین اگر بیمار مبتلا به واریکوسل ازدواج نکرده و یا خواستار داشتن فرزند دیگری در آینده می باشد، بایستی هر 6 ماه با آزمایش اسپرم، ازنظر باروری بررسی گردد و درصورت شروع تقییرات و ضعیف شدن نطفه احتیاج به درمان دارد.
آیا درمان دارویی برای واریکوسل وجود دارد ؟
جواب: خیر.
درمان واریکوسل فقط اقدامات مداخله گرانه (غیردرمان خوراکی یا دریافت دارو ازطریق تزریق) می باشد. در ساده ترین روش تزریق مواد ایجادکننده انسداد عروق از طریق پوست بداخل وریدهای بیضه مبتلاست که این روش درصد موفقیت کمتر و عارضه درد مزمن و یا هیدروسل بیشتری می باشد.
روشهای جراحی واریکوسل چیست ؟
جراحی واریکوسل یا به اصطلاح پزشکی واریکوسلکتومی اقدام به بستن وریدهای بیضه مبتلا می باشد که پس از انسداد این وریدها بتدریج بدلیل عدم حرکت خون، وریدهای مسدود شده کوچک شده و از بین می رود و واریکوسل برطرف می گردد. این اقدام از طریق برش کوچکی بر روی پوست شکم به طول 4-2 سانتیمتر قابل انجام است.
روشهای جدید جراحی واریکوسلکتومی چیست ؟ روشهای جدید واریکوسلکتومی یکی انسداد عروق از طریق کاتتریزاسیون وریدی و انسداد عروق مبتلا است. که هزینه آن بالاست و درصد موفقیت آن بالا نیست ولی بصورت سرپایی و با کمترین درد انجام می گردد.
روش لاپاروسکوپی(laparoscopic varicocelectomy) که امتیاز آن برش کوچکتر و بزرگنمایی حین جراحی، ولی بدلیل عدم دسترسی جراح به وریدهای فرعی، احتمال عود واریکوسل بیشتر است و همچنین سه برش بر روی پوست بجای یک برش انجام می گیرد.
روش میکروسرجری(microsurgical varicocelectomy) که به عقیده بسیاری بهترین روش جراحی واریکوسلکتومی می باشد. امتیازات آن بزرگنمایی حین جراحی و دسترسی به تمامی وریدهای فرعی می باشد ولی مدت زمان جراحی طولانی تر می گردد و ازنظر تکنیکی نیز مشکل می باشد.
در روش میکروسرجری با توجه به استفاده از میکروسکوپ حین جراحی و بزرگنمایی جراح، قادر است با دقت بیشتر وریدها را از شریان ( سرخرگ ) و عروق لنفاتیک ( عروق برنده آب ) جدا کند و فقط وریدها را مسدود نماید.
همچنین وریدهای با سایز کوچک را که استعداد واریسی شدن در آینده دارد و منشاء عود واریکوسل درآینده خواهد بود. در روش جراحی معمولی قابل تشخیص نمی‌باشد درحالیکه در روش میکرسرجری بدلیل بزرگنمایی 6-4 برابر توسط میکروسکوپ، جراح قادر است این وریدهای کوچک را نیز مشاهده کند و از عروق لنفاتیک و شریان مجزا نماید و مسدود کند.
در نتیجه شانس عود واریکوسل در این روش بسیار کمتر و حدود نیم درصد ( یعنی موفقیت 5/99 درصد ) می‌باشد همچنین بدلیل قابلیت بهتر در تمایز شریان و لنفاتیک و حفظ آنها احتمال آتروفی بیضه بدنبال جراح و یا ایجاد هیدروسل ( آب آوردگی بیضه ) بسیار نادر می‌باشد.
آیا واریکوسلکتومی عارضه‌ای دارد ؟
درجواب بایستی گفت که هر اقدام پزشکی احتمال عارضه دارد همانگونه که عدم درمان واریکوسل نیز احتمال بروز عارضه دارد.
عوارض واریکوسلکتومی‌شامل : 1- احتمال عود واریکوسل که در روش معمولی و سنتی واریکوسلکتومی25% - 5% ذکر شده و در روش میکروسرجری نیم درصد می‌باشد.
2- ایجاد هیدروسل ( آب آوردگی بیضه ) که احتمال آن در روش معمولی جراحی واریکوسلکتومی15- 5 درصد و در روش میکروسرجری بسیار نادر گزارش شده است.
3- عارضه سوم احتمال آتروفی بیضه که در روش جراحی معمولی کمتر از 3% و در روش میکروسرجری بسیار نادر گزارش شده است. ( اینجانب طی حدود 700 مورد واریکوسلکتومی‌میکروسرجری که انجام داده ام 4 مورد عود و هیچ مورد هیدروسل یا آتروفی نداشته ام. در حالیکه بیش از 200 مورد از این بیماران، مواردی بوده اند که قبلا در مراکز مختلف تحت عمل واریکوسلکتومی‌به روش معمولی قرار گرفته بودند ولی واریکوسل برطرف نشده بوده و یا عود کرده بود که مجددا تحت عمل واریکوسلکتومی‌میکروسرجری قرار گرفتند و موفق بوده است.)
آیا عمل جراحی واریکوسلکتومی‌منجر به معلولیت یا ناباروری می گردد ؟
این سؤالی است که بسیاری از بیماران قبل از جراحی سؤال می‌کنند و درجواب بایستی گفت که عمل واریکوسلکتومی‌جهت درمان یا جلوگیری از ناباروری انجام می‌گردد و خود منجر به ناباروری نمی‌گردد و پس از جراحی نیز فرد می‌تواند به فعالیتهای عادی روزمره و انجام ورزش و کار بطور معمول و قبل از جراحی بازگردد. لذا معلولیتی ایجاد نمیکند.
